"Kolonialisten helburua beti bera da: indigenen jabetza kolektiboa suntsitzea eta salerosketarako objektu bilakatzea" - Karl Marx
"Jabetza pribatuaren oinarria eta klan arabiarren artean kolono europarrak kokatu izana klanak disolbatzeko bitartekorik boteretsuena bilakatu zen (…). Legeak bi helburu lortu nahi zituen desjabetze horrekin: 1) Frantziarrei ahalik eta lur eremu zabalena ematea; eta 2) Arabiarrak lurrarekin zituzten lotura naturaletatik erauztea, hala disolbatzen ari ziren klan-elkarteen azken heldulekua apurtzeko, eta, hala, baita edonolako matxinadak gertatzeko arriskua ere" - Karl Marx
"Geure lurren eremu guztiak gure masei dagozkie, haiek defendatu baitituzte lurrok usurpatzailearen aurka; lur zati bakoitza, harkaitz eta harri bakoitza, geure masek ez dute haietatik hazbete bat ere abandonatuko, pobreei, gosetuei eta desplazatuei baitagokizkie. Lur hau libratzeko, eta gure herri indartsu honen izenean, gure borrokalariak zutik erori dira gaur" - Palestina Askatzeko Herri Frontearen sorrera-agiria, 1967
Palestinaren gaineko kolonizazio-prozesu historikoari begirada bat botako diogu erreportaje honetan. Horretarako, kolonizazioaren kontzeptu marxistatik abiatuko gara, kolonialismo sionistaren berezitasunak aztertuko ditugu eta mende oso batean sionismoak Palestinan ezarritako dinamika konplexuak delineatuko ditugu. Lurraldeen okupaziotik hasi eta komunitateen zatiketaraino, kolonialismoak Palestinako txoko bakoitzean hartzen dituen formei ere erreparatuko diegu. Denboran atzera egingo dugu kolonialismo aurreko Palestina ikusteko, gaur egungo errealitatearekin kontrastatuz, eraldaketen garrantzia ulertzeko. Amaieran, bi estaturen bidezko konponbiderako proposamenen kritika egin eta horren bideraezintasuna argudiatuko dugu, eskualdean sakonki errotutako kolonialismoaren egituren eta Israelgo Estatuaren berezko izaeraren argitan.
Karl Marxek eta Friedrich Engelsek kolonialismoaren inguruko azterketa sistematikorik egin ez bazuten ere, fenomenoaren inguruko perspektiba ugari eskaini zituzten haien eskutitzetan, eta zenbait idazlanetan tartea eskaini zioten, XIX. mendeko klaseborrokaren auzi garrantzitsu bat baitzen. Izatez, Marcelo Mustok berriki argitaratutako artikulu batean gogora ekartzen duenez, Marxek arreta berezia jarri zion kolonialismoari 1882an Aljeriara egin zuen bidaian, eta sakonki sumindu zen Frantziako Inperioaren gehiegikeriekin [1]. Baina hau are garrantzitsuagoa da: komunismo modernoaren aitek kolonialismoaren zentzu historikoa identifikatzeko metodo bat eta marko kontzeptual bat sortu zituzten Ekonomia Politikoaren Kritikaren bidetik, zeinak aukera ematen baitu osotasun historikoaren (kapitalismoa) eta dinamika partikularraren (kolonialismoa) arteko erlazioa ulertzeko eta politikoki haren aurka borrokatzeko. Horri esker, tradizio marxistan kolonialismoaren inguruko ulermen eta posizio politiko argi bat egon da, nahiko partekatua: kolonialismoa ekoizpen-eredu kapitalistaren garapen-fase aurreratua eta espezifikoa da, potentzia kapitalisten botere ekonomikoa, politikoa eta militarra beren muga nazionaletatik kanpoko eskualdeetara hedatzea dakarrena. Beraz, ezaugarritzat du burgesiek beren estatu-nazioen mugez kanpoko lurraldeetako baliabide naturalak, lan-indarra eta merkatuak aktiboki bilatu, bereganatu eta ustiatzea, bertako biztanleria natiboaren kalterako. Ondorioz, estatu okupatzailearen jabetza bihurtzen da kolonia, baina administrazio- eta lege-erregimen berezi baten pean: bertako biztanleria natiboak ez ditu metropolikoaren eskubide berdinak, eta zuzeneko menderakuntza politiko-militar baten pean dago. Kasu batzuetan, kolonietako natiboek metropoliko biztanleek baino eskubide gutxiago izaten dituzte, eta, beste askotan, berriz, inolako eskubiderik ez. Horrez gain, tradizio marxistan asko azpimarratu izan da kolonialismoak metropoliko langile-aristokrazia osatzeko zein mantentzeko funtzioa izan duela. Laburbilduz, marxismoak kapitalismoaren eta haren hedapen kolonialaren arteko berezko harremana seinalatzen du.
Hala eta guztiz ere, XX. mende hasierako marxismoak oso bereizketa lausoa erabili zuen inperialismo eta kolonialismo terminoen artean. Izan ere, garai hartan Europako lurralde askok oraindik ere inperio forma zuten estatu-nazioarena baino gehiago, eta potentzia nagusien menderakuntza-mekanismo internazionalek beste lurralde batzuen okupazio militar zuzena zekarten berekin. Ez da erreportaje honen asmoa bi terminoen arteko bereizketan sakontzea. Hala ere, gure gaiari dagokionez, esan daiteke inperialismoak ez duela lurraldemenderakuntza zuzena eskatzen, eta, kolonialismoak, aldiz, ezartzen duela menderakuntza zuzen hori. Israelen kasuan biak uztartzen dira, lurraldeen okupazio zuzenaren gainean eraikitako estatu bat delako eta Mendebaldeko potentzia inperialisten interesen zaindari zeregina betetzen duelako Ekialde Hurbileko eskualdean.
PALESTINAREN KOLONIZAZIOA ETA SIONISMOAREN EZAUGARRIAK
Kolonialismoaren ezaugarri nagusiei dagokienez, Palestina historikoaren gaineko kolonizazio-prozesuak edo kolonialismo israeldarrak dituen ezaugarri partikularrei erreparatu behar diegu. Lehenik eta behin, kolonialismo israeldarra nahiko “berria” edo “berantiarra” da ikuspuntu historikotik: Israelgo Estatua sortzeko plan zehatzak eta Mandatu britainiarrak horretarako emandako baimenak (1917ko Balfourreko Adierazpena) XX. mende hasierakoak dira, eta entitate sionista 1948an ezarri zen ofizialki palestinar lurretan, jada indarrean zen okupazio informalaren eta partzialaren hedapen eta instituzionalizazio gisa. Europako potentzien kolonizazio-prozesuak, berriz, XV. mendetik XX. mende erdialdera arte garatu ziren, hau da, Erresuma Batua, Frantzia, Espainia, Portugal, Belgika, Herbehereak, Italia eta beste potentzia batzuk deskolonizazio-prozesuan ziren bitartean hasi zen Israel deituriko proiektu koloniala indartzen.
Bestalde, Israelen kolonialismoan berebiziko garrantzia du ordezkapen etnikoaren faktoreak, alegia, “populatzaileen kolonialismoak”, Illian Pappé historialari kritikoak dioen moduan. Izan ere, kolono sionistek ez dituzte bilatzen Palestinako baliabide naturalak, posizio geoestrategikoa eta bertakoen eskulan debaluatua bakarrik, baizik eta, nagusiki, biztanleria natiboa erabat edo ia erabat desagerrarazteko helburu espresua dute, izan kanporaketaren bidez edota izan haren suntsipen fisikoaren bidez. Gainera, Israelen sortzaileen eta haien jarraitzaileen ikuspuntutik, Palestinaren lur kolonizatuak ez dira haien nazioaren misio zibilizatzailea edo lurralde-luzapen soila; kontrara, Jordan Ibaiaren eta Mediterraneoko kostaldearen arteko lurrak haien nazioaren muina direla uste dute. Are gehiago, Estatu Sionistaren ideologo nagusiek, ezker zein eskuin politikoan kokatu, inoiz ez dute argi utzi zein izango liratekeen beraien estatu-proiektuaren azken mugak. Sionistek Eretz Israel edo “Israel Handia” termino biblikoa erabiltzen dute Palestinako lurrak okupatzea justifikatzeko, eta inork ez daki Biblian aipaturiko “Israel” horren mugak non amaitzen diren. Litekeena da, sionisten ustez, muga bibliko horiek egungo Egipto, Jordania, Siria eta Libanoko lurraldeak ere barne hartzea.
Kolono sionistek ez dituzte bilatzen Palestinako baliabide naturalak, posizio geoestrategikoa eta bertakoen eskulan debaluatua bakarrik, baizik eta, nagusiki, biztanleria natiboa erabat edo ia erabat desagerrarazteko helburu espresua dute
Ondorioz, sionistak ez daude konkistatutako lurraldeei uko egiteko prest, ezta funtsezko auzietan aldaketak onartzeko ere. Esan bezala, sionismoa da lurralde-espantsionismorako proiektu horren atzetik dagoen eraikuntza-nazionalerako proiektua edo sustrai ideologikoa. Printzipio jakin batzuk ditu, eta guztiek onartzen edo babesten dute Israelgo Estatuaren existentzia, enfasi maila desberdinekin. Hau dute amankomunean:
“Etxe nazional judu bat eratzea”: sionismoak Palestinan “estatu judu subirano bat” ezartzearen alde egiten du; juduz, juduentzat eta soilik juduentzat osatutako estatu bat. Hau da, judaismo erlijiosoari naziotasun politikoa ematen dio sionismoak; juduek jada ez dute soilik erlijio bat partekatzen, nazio bat osatzen dute. Berdin dio juduak munduko kultura eta nazio ezberdinetan barreiatuta bizitzea, nazionalismo juduaren azken helburua "sakabanatutako nazio" hori lurralde berean elkartzea baita. Paradoxa badirudi ere, antijudaismoak ere uste du nazio etniko bereko kide direla juduak, “gaizkia” ordezkatzen duen nazio bateko kide hain justu; hala ulertzen zuen nazismoak, esaterako. Beraz, judutarren nazio-jatorri bera aldarrikatzen du sionismoak, horien berezitasun guztiak teorikoki ukatzen, eta, praktikan, Israelgo Estatuan judutar zuriei gainerako jatorri etnikoetako juduei baino tratu hobea ematen.
Lurralde-espantsionismoa: sionismoaren korronte nagusiek, “Israelgo Lurraren garapen ekonomikoaren eta sozialaren” aitzakiapean, antzinako aberrian “gizarte judu modernoa eta oparoa” eraikitzeko ideia sustatu zuten; horrek ezinbestean zekartzan historikoki arabiarrak bizi izan ziren lurren okupazio mugagabea, populazio horren kanporaketa, esplotazioa eta zapalkuntza. Izan ere, David Ben-Gurion Israelgo lehen presidente sozialdemokratak argi eta garbi utzi zuen: “Lehenik lur eremu bat eskuratu behar dugu bertan armada indartsu bat sortu eta etorkizunean lur gehiago geureganatzeko, gure aberri osoaren proiektua bete arte” [4].
Israel gehiago da Mendebaldeko potentziek milioika europarrekin batera Ekialde Hurbilean ezarritako base militar erraldoi bat, ohiko nazio-estatu liberal-burges bat baino
Nazionalista judu erreakzionario horien planak indarra hartzen ari ziren munduko komunitate juduaren zati baten barruan, eta europar kolonoen emigrazio masiboari ekin zioten naziek juduen aurkako jazarpen bortitza hasi baino lehen. XX. mende erdialdean, Mendebaldeko potentzia inperialistek kolonialismo osteko eredu berri baten beharra zuten Ekialde Hurbila ekonomikoki, politikoki eta militarki kontrolatzen jarraitzeko. Horrela, Mendebaldeko burgesiaren sektore oligarkikoen eta burgesia judu nazionalistaren interes-komunitate horretatik sortu zen gaur egun Israelgo Estatu bezala ezagutzen dugun etnokrazia. Ondorioz, Israel gehiago da Mendebaldeko potentziek milioika europarrekin batera Ekialde Hurbilean ezarritako base militar erraldoi bat, ohiko nazio-estatu liberal-burges bat baino. Horren adierazle batzuk aipatuko ditugu jarraian, zeinak guztiz ezohikoak izango liratekeen edozein estatutan:
Israelek ez du konstituziorik: “oinarrizko legeen” arabera arautzen da, Espainiako Estatuan “Lege Organiko” gisa izendatzen diren horien pareko zerbaitekin. Horrek esan nahi du estatuaren beraren izaera definitzeko ez dagoela kontsentsurik sionisten artean ere. Tentsio amaigabe bat dago estatuaren izaera sekularraren eta erlijiosoaren artean; izan ere, estatu-nazio juduaren ideia, ikusi dugun moduan, erabat sekularra da, baina mito erlijiosoa oso baliagarria zaio sasi-justifikazio gisa eta judutarren babesa irabazteko. Gainera, judutar ortodoxo askorentzat Tora idazki sakratuak dira hebrearren konstituzio bakarra. Bestalde, arabiar lurretara modu mugagabean zabaltzea Israelen berezko asmoa denez, ezin dute zehaztu zeintzuk diren euren estatuaren lurralde-mugak. “Batasun nazionala” bermatu zuen elementu eratzailea, beraz, ez zen prozesu konstituziogile batetik eratorritako lege sorta bat izan, 1948ko palestinarren kanporaketa bortitza (Nakba) eta horrek ondorengo urteetan eragin zuen gerra baizik. Hau da, armakide izateak eta genozidio batekiko konplizitate partekatuak elkartzen ditu israeldarrak; gainontzeko guztia bigarren mailakoa da.
Hiritartasuna lortzeko baldintza erlatiboki malguak ditu: herritartasuna lortzeko baldintzak beste estatu batzuetan baino askoz ere malguagoak dira. Iran, adibidez, estatu islamiarra da, baina musulmana izate hutsagatik ezin da hango herritartasuna eskuratu. Bada, Israelgo Estatuan edozein juduk automatikoki eskura dezake israeldar herritartasuna, Aliá printzipioaren arabera. Horretarako, 1950eko Itzulera Legean ezartzen dute zer diren juduak: “Emakume judu batengandik jaioak edo judutartuak” eta “beste erlijioren batekoak ez direnak”. Horrez gain, judu izan gabe ere, “bizileku- eta naturalizazio-prozesu” bidez ere eskura daiteke israeldar herritartasuna, bai eta “komunitate juduarekin lotura edota Israelgo Estatuarekin konpromisoa” frogatuz gero ere. Kasu batzuetan, juduekin oso urruneko familia-harremanak “frogatu” dituztenek ere eskuratu izan dute Israelgo herritartasuna. Gainera, Mendebaldeko estatu askotako herritartasunarekin bateragarria da; posible da israeldarra eta estatubatuarra izatea aldi berean, esaterako.
Okupazioagatiko ordainsari eta onurak: Israelgo Estatuak bere biztanleak ekonomikoki eta juridikoki saritzen ditu lurralde jakin batzuetan bizitzea erabakitzen badute, eta horretarako zerga-salbuespenak eta dirulaguntzak ematen dizkie. Azken urteetan Gazako Zerrendaren aldameneko kokaleku kolonoak nabarmendu dira halako programen baitan, baina, aurretik, Zisjordaniako eta Al-Quds (hebreerazko Jerusalem izenagatik ezagunagoa) ekialdeko hainbat kokaleku okupatzea ere saritu izan dute. Kokaleku horiek, aurrerago ikusiko dugun bezala, okupazio-indar aurreratu edo abangoardia funtzioa betetzen dute palestinarrek nola edo hala mantentzen dituzten lurren aurka, armadako paraxutistek eta eraso-indarrek bezalaxe.
KOLONIZAZIOAREN DINAMIKAK, LURRALDEKA
Kolonialismo sionistaren ezaugarri espezifikoak, printzipioak eta bitxikeria batzuk errepasatu ostean, ikusiko dugu nola gauzatzen duten Palestinaren gaineko kolonizazio-prozesua praktikan. Horretarako, aspektu juridikoei, militarrei eta politikoei erreparatuko diegu, Palestina historikoa gaur egun banatuta dagoen hiru lurraldeen arabera: 1948ko lurrak, Zisjordania, Al-Quds/Jerusalem eta Gazako Zerrenda. Azalduko ditugun faktore guztiek palestinarren bizitza ezinezko bihurtzea eta haiek kanporatzea dute helburutzat.
1948ko lurrak / “Israel”
Sionistek egonkortuen duten eremua da, okupaziopean denbora gehien daramana eta geografikoki zabalena. Israel izeneko estatua eraiki dute bertan azken 75 urteetan, barnetik zein kanpoaldetik zeharo babestuta. Palestinarrek 2023ko urriaren 7ra arte ez dute lortu bertan inolako kontraeraso masiborik egitea. Izan ere, sionistek gotorleku erraldoi bihurtu dute 1948ko lurraldea: lurreko, itsasoko eta aireko armada modernoa dute; “isilpeko” programa nuklearra; munduko inteligentzia-zerbitzu onenetarikoa; puntako teknologia-industria; Burdinazko Kupula izeneko misilen aurkako sistema; bonbardaketen kontra prestatutako arkitektura zibila...
Barne-mailan, erregimen sionistak Europako demokrazien antzeko ongizate-estatu bat eraiki du apartheidaren gainean, eta palestinarren aurkako ia erabateko garbiketa etniko erraldoi bat egin du bertan 1948az geroztik. Beraz, babes zibileko eta paramilitarreko oinarri sendo bat eraiki dute israeldarrek herritarren artean, eta fakzio sionisten arteko gatazka politikoak egon badauden arren, ez dago status quo-aren kontrako oposizio errealik 1948ko lurren barruan; ia inork ez ditu Palestinako Estatu bakarraren irtenbidea eta sistema kolonialaren desegitea babesten, eta hori egiten dutenentzat ezinezkoa bihurtzen da bertan bizitzen jarraitzea. Israeldar gizartearen klase-osaeraren inguruko azterketa eguneratu eta serio bat egin beharko litzatekeen arren, argi eta garbi esan behar da israeldar langile-klase badago, gaur-gaurkoz nazionalismo sionistaren proiektuaren banderapean kokatzen den konplizea dela, oro har.
Babes zibileko eta paramilitarreko oinarri sendo bat eraiki dute israeldarrek herritarren artean, eta fakzio sionisten arteko gatazka politikoak egon badauden arren, ez dago status quo-aren kontrako oposizio errealik 1948ko lurren barruan
Arlo juridikoan eta diplomatikoan, munduko estatu gehienek aitortzen dute lur horiek “Israel” direla, baita Palestinar Aginte Nazionalak (PAN) ere. Hau da, indartsuenek nazioarteko estatus juridiko baten bidez blindatu dute Palestina historikoaren okupazio militarraren gehiengoa, eta Osloko Akordioekin hori onartzera behartu nahi izan zituzten palestinarrak. Mende amaierako hitzarmen horrek iruzur erraldoi bat ekarri zuen: okupazioaren zati bat egonkortzen du, inpunitate osoz aurrera jarraitzea bermatzen dio, baina Zisjordaniako palestinarrei eskuak bizkarrean lotzen dizkie borrokarako.
Zisjordania
Hiru milioi biztanle inguru ditu Zisjordaniak, eta, diaspora kenduta, palestinar gehien bizi den lurraldea da. Formalki, PANek agintzen du bertan, baina lurraldeak galduz doa azken hamarkadetan, eta baita berez mugatuta dituen eskumenak ere. Izan ere, Israelgo Estatuak ofentsiba historiko bat dauka martxan bertan, eta, hori ulertzeko, Zisjordaniaren kolonizazio-prozesu espezifikoari eta egun indarrean den zonifikazio-sistemari erreparatu behar zaie.
1948ko kanporaketaren ondoren, milioi bat palestinar baino gehiago Palestinako beste lurralde batzuetatik Zisjordaniara joan ziren bizitzera, errefuxiatu-eremuetara. Izatez, israeldarrek hasiera batean uko egin zieten Zisjordaniari eta Gazari, harik eta 1967ko Sei Eguneko Gerran Israelgo Estatuak Gaza, Zisjordania, ekialdeko Jerusalem, Golan (Siria) eta Sinaiko penintsula (Egipto) okupatu zituen arte. Bazirudien sionisten espantsio-planek arrakasta izan zutela, Israelgo Estatuak inoiz baino lurralde gehiago konkistatu baitzituen. Baina konkistak berak arazo erraldoi bat eragin zien: zer egingo zuten lurralde guztiotatik kanporatu ezin zituzten milioika arabiarrekin? Halaber, Sinai Egiptori itzuli zioten eta hainbat palestinarri Zisjordanian bizitzea baimendu zieten, azkenengo hori behin-behineko neurri gisa. Sionistek Lerro Berdea izeneko banalerroa ezarri zuten Zisjordaniaren inguruan, baina aurrerago ikusiko dugun moduan, hori ez zen izan lurraldea modu iraunkorrean banatzeko, gerra irekia gelditu zen unean fronteak zuen forma baizik. Gero, arabiarrak isolatzeko balioko zuen. Gerra amaitu eta berehala, Israelgo Estatuak bederatzi “Gune Militar Itxi” ezarri zituen Zisjordania ekialdean, Jordan Haranean. 1967ko irailean bertan, Zisjordaniako lehen kokaleku kolonoa ezarri zuen, Kfar Etzion izenekoa. Hurrengo urteetan, 1967 eta 1975 artean, sionistek ia 30 kokaleku gehiago eraiki zituzten Zisjordanian, 4.500 kolonorekin. Denak zentzu estrategikoz kokatu zituzten: lehenbizi Jordan Aranean, Lerro Berdean zehar eta Jerusalem inguruan, eta gero herrigune arabiarren barruan ere bai; Al-Khalilen (hebreerazko Hebron izenez ezagunagoa), esaterako. Kokaleku horiek guztiak nazioarteko legediaren arabera ilegalak izan arren, inork ez zuen Israelgo Estatua zigortzeko neurririk hartu, eta, beraz, Mendebaldeko potentzia burgesek gaiztakeriak egiten jarraitu zuen, gaizki hezitako haur baten moduan. Esaterako, 1980ko hamarkadan checkpoint militarrak eta errepide-sare erraldoi bat eraiki zituen, 1948an okupatutako lurretatik Zisjordaniako kolonietara eta Zisjordania barrenean bidaiatzeko; palestinarrak bizi ziren kokalekuak saihestuz egin zuen dena. Ordutik, errepide horietan bidaiatzeko baimena duten bakarrak biztanleria eta armada kolonoa dira, palestinarrek debekatuta baitute.
Kokaleku horiek guztiak nazioarteko legediaren arabera ilegalak izan arren, inork ez zuen Israelgo Estatua zigortzeko neurririk hartu, eta, beraz, Mendebaldeko potentzia burgesek gaiztakeriak egiten jarraitu zuen, gaizki hezitako haur baten moduan
Anexio-prozesu horrek Lehen Intifada eragin zuen 1987an, palestinarren altxamendu orokorra. Horren ostean, Zisjordaniaren egungo zonifikazio-sistema ezarri zen. Osloko Akordioetan palestinar burgesia txikiak termino batzuk adostu zituen Israelgo Estatuarekin, lurraldetasunaren, administrazioaren eta legediaren arloetan. Hala, hiru gune ezarri zituzten Zisjordanian: A, B eta C guneak. A gunean daude Zisjordaniako hiririk populatuenak: Nablus, Yenin, Ramalah, Belen, Tulkarem Qalqilya, Jerico eta, hein batean, Hebron. Gune hori, teorian, administrazio zibil eta polizial palestinarraren pean legoke, eta israeldarrek debekatuta izango lukete bertan sartzea. Hala ere, Israelgo Armadak eta Poliziak sarekadak eta sarraskiak egiten dituzte bertan etengabe. B guneak Zisjordaniaren %25 hartzen du, eta bertan daude herrigune gehienak. Hor ere PANi esleitzen diote administrazio zibila, baina errepresioaren funtzioa betetzen du Israelgo Armadarekin. C gunea Zisjordaniako lurraldearen %63 da, beste bi guneak inguratzen ditu, eta bertan daude kokaleku kolono gehienak, gune militarrak, errepideak eta Zisjordaniako baliabide natural ia guztiak; akuiferoak, esate baterako. Lurralde horren eskumen zibila eta militarra israeldarrena da, eta palestinarrei bertan sartzea galarazten diete.
Ikusi dugunez, Israelgo Estatuak kokalekuak erabiltzen ditu Zisjordania osoan bere kontrola zabaltzeko, eta horiek dira hitz-joko burgesak “lurralde okupatu” gisa izendatzen dituenak, 1967 aurretik okupatutako beste lurraldeak okupatuak ez balira bezala. Tel-Avivek demografia aldatzen eta Zisjordaniako lurraldeen gaineko kontrola ezartzen dihardu, Osloko Akordioen terminoak eta nazioarteko legedia alde batera utzita eta eremu jakin batzuetan “zibilak” kokatuta. Planteamendu horrekin, sionistek Zisjordaniako 127 kokaleku baino gehiago kontrolatzen dituzte oraingoz, eta bertan 700.000 kolono inguru bizi direla kalkulatzen da. Ignacio Álvarez-Ossorio Madrilgo Unibertsitate Konplutenseko ikerketa arabiarren katedradunak gogorarazten duenez, israeldar hiritartasuna duten hamar biztanletik bat kokaleku kolono berrienetan bizi da [8]. Horietako asko Israelgo jurisdikzio ofizialetik kanpo daudenez eta PANek bere biztanleak kolonoen erasoen aurrean babesten ez dituenez, Zisjordaniako kolonoek palestinarren aurka era guztietako ankerkeriak egiteko aprobetxatzen dute, haien bizitza ezinezkoa egiteko eta beren lurrak uztera behartzeko. Horrela, kolonia berriak egonkortzen doazen heinean, “Israelgo Estatuaren lurralde ofizialaren” zatitzat hartzen dituzte. Anexioan berebiziko funtzio juridikoa betetzen dute Israelgo Estatuak bost urtean behin kokaleku horietarako egiten dituen Larrialdi Legeek.
Maila fisikoan, sionistak 700 kilometrotik gorako harresi-sistema bat eraikitzen ari dira Zisjordanian 2004az geroztik, bi aldeak militarki gogor zainduta, eta A, B edo C eremuak zapaltzen ari ote diren erreparatu gabe. Hesi horren %22 baino ez dago Lerro Berdearen arabera eraikita, gainontzean, Zisjordaniako lurrak banatzen ditu. Hagako Nazioarteko Justizia Auzitegiak hura ilegaltzat jo eta desegiteko eskatu zuen, baina, beste behin ere, ez zuen ondorio errealik izan horrek; bitartean, sionistek hesitze-planaren %65 bete dute dagoeneko. 2014ko negoziazio-prozesuak bertan behera geratu zirenean, sionistek kokalekuetan oinarritutako ofentsiba erraldoi bat jaurti zuten. Gai Humanitarioak Koordinatzeko Nazio Batuen Erakundearen Bulegoak (OCHA, ingelesezko sigletan) iaz ateratako txosten baten arabera [9], 2023. urtea izan zen Israelgo Estatuak bizileku kolono berriak eraikitzeko baimen gehien eman zituen urtea 2012az geroztik. 2020 eta 2023 artean bakarrik, %8 eraikuntza-lizentzia gehiago banatu zituzten. 2023a amaitu baino lehen, “645 oztopo” zenbatu zituzten Zisjordanian eta Al-Quds ekialdean; hesiak eta kontrol militarrak, besteak beste. Halakoen ondorioz, palestinarrak ezin dira normaltasunez ibili Zisjordanian barrena. Hori gutxi ez balitz bezala, OCHAk gogorarazi du Zisjordaniako lurraldearen %20an palestinarrek zuzenean debekatuta dutela sartzea, “Israelgo Armadaren tiroketa-guneen” aitzakiapean.
Palestinarren lurraldetik geratzen dena xurgatzeko modu motel, progresibo eta isil horren helburua Zisjordaniako palestinar biztanle-guneak aldamenean ez egotea, palestinarren pobretzea bultzatzea eta Palestinako Estatua bideraezin bilakatzea da. Beraz, Zisjordaniako egungo estatusaren eta PANen existentziaren bi funtzio nagusiak okupazio-prozesuan laguntzea eta zipaioarena egitea dira, hurrenez hurren. Israelgo Estatuak kontrol soziala bermatzea delegatzen dio etxekotutako administrazio palestinarrari, bertako biztanleria ez dadin matxinatu aurrera doan okupazioaren kontra. Ondorioz, gero eta autoritate gutxiago du eta geroz eta israeldarragoa da, baina Palestinar Aginte Nazionala oraindik eraginkorra da Zisjordania bigarren Gaza bihur ez dadin. Ez gaitzatela engaina: kasurik onenean, indiar erreserba baten estiloko lurralde labur eta mutilatu hori da Mendebaldeko progreek “Palestinako Estatu” bihurtu nahi dutena; hori oso urrun dago itsasotik ibairainoko Palestina izatetik.
Ez gaitzatela engaina: kasurik onenean, indiar erreserba baten estiloko lurralde labur eta mutilatu hori da Mendebaldeko progreek “Palestinako Estatu” bihurtu nahi dutena; hori oso urrun dago itsasotik ibairainoko Palestina izatetik
Al-Quds/Jerusalem
Okupazioak Al-Qudsen –hala esaten zaio Jerusalemi arabieraz– hartzen duen forma zehatza Zisjordaniatik bereizita aztertuko dugu; izan ere, kolonizazioak dinamika propioak ditu eremu berezi horretan. Al-Quds edo Jerusalem toki sakratua da hiru erlijio monoteistentzat: judaismoarentzat, kristau
"El objetivo de los colonialistas es siempre el mismo: destruir la propiedad colectiva indígena y convertirla en objeto de compraventa" - Karl Marx
"La base de la propiedad privada y el establecimiento de colonos europeos entre los clanes árabes se convertiría en el medio más poderoso para acelerar el proceso de disolución de clanes (...). La expropiación que pretendía la ley tenía dos objetivos: 1) proporcionar a los franceses la mayor cantidad de tierra posible; y 2) arrancar a los árabes de sus vínculos naturales con la tierra para romper el último asidero de las uniones de clanes que se estaban disolviendo y, por tanto, cualquier peligro de rebelión" - Karl Marx
"Cada área de nuestra tierra pertenece a nuestras masas que la han defendido contra la presencia del usurpador, cada pedazo de tierra, cada roca y piedra, nuestras masas no abandonarán ni una pulgada de ellas porque pertenecen a las legiones de los pobres, hambrientos y desplazados. Para liberar esta tierra, y por nuestro firme pueblo, nuestros combatientes caen hoy con la cabeza levantada" - Declaración de la creación del Frente Popular de Liberación Palestina, 1967
En este reportaje haremos un repaso histórico sobre el proceso de colonización de Palestina. Para ello, lo abordaremos desde el concepto marxista de colonización, analizaremos las características del colonialismo sionista y delinearemos las dinámicas complejas que el sionismo ha impuesto en Palestina durante un siglo entero. Empezando desde la ocupación de los territorios hasta la división de las comunidades, observaremos las formas que ha cogido el colonialismo en cada rincón de Palestina. Iremos atrás en el tiempo para ver la Palestina anterior al colonialismo, contrastándola con la realidad de hoy en día, para entender la importancia de los cambios. Al final, criticaremos las propuestas de una solución mediante dos estados y argumentaremos la imposibilidad de ésta, a la luz de las estructuras coloniales profundamente afincadas en el territorio y la naturaleza propia del Estado de Israel.
A pesar de que Karl Marx y Friedrich Engels no hicieron ningún análisis sistemático sobre el colonialismo, sí que ofrecieron diversas perspectivas sobre este fenómeno en sus cartas y le dedicaron un espacio en sus escritos, debido a la importancia del tema dentro de la lucha de clases del siglo XIX. De hecho, como se recuerda en un artículo de Marcelo Musto recientemente publicado, Marx le prestó especial atención al colonialismo en el viaje realizado en 1882 a Argelia y se enojó profundamente con los abusos del Imperio Francés [1]. Pero, lo que es más, los padres del comunismo moderno crearon tanto un método para identificar el sentido histórico del colonialismo como un marco conceptual de la mano de la Crítica a la Economía Política, lo cual permite entender la relación entre la totalidad histórica (el capitalismo) y las dinámicas particulares (el colonialismo); y permite combatirla políticamente. Gracias a eso, ha habido una comprensión sobre el colonialismo en la tradición marxista y una posición política clara bastante compartida: el colonialismo es la fase de desarrollo adelantada y específica del modelo de producción del capitalismo. Y trae consigo que las potencias capitalistas expandan sus poderes económicos, políticos y militares más allá de sus fronteras. Tiene, por lo tanto, como característica que las burguesías busquen, se apoderen y exploten activamente los recursos naturales, la fuerza de trabajo y el mercado fuera de las fronteras de sus estados-naciones, en perjuicio de la población nativa. Como consecuencia, la colonia se convierte en propiedad del estado ocupador, pero subordinado a una administración y un régimen legal especial: la población nativa del lugar no tiene los mismos derechos que la de la metrópoli y está subordinada a una dominación política-militar directa. En algunos casos, los nativos de las colonias tienen menos derechos que los de la metrópoli y en otros muchos, en cambio, ninguno. Además, en la tradición marxista se ha subrayado mucho el hecho de que el colonialismo ha cumplido la función de crear y mantener a la aristocracia obrera. En resumen, el marxismo señala la relación propia entre el capitalismo y su expansión colonial.
No obstante, el marxismo de principios del siglo XX ha diferenciado muy vagamente los términos imperialismo y colonialismo. De hecho, aún en esa época había muchos territorios de Europa que tenían forma de imperio más que de estado-nación, y para los mecanismos de dominación internacionales de las potencias principales necesitaban la ocupación militar directa de otros territorios. No es el objetivo de este reportaje profundizar en la diferenciación de estos dos términos. Sin embargo, en lo que respecta a nuestro tema, se podría decir que mientras el imperialismo no necesita de una dominación territorial directa, el colonialismo sí que impone esa dominación directa. En el caso de Israel se combinan las dos, debido a que es un estado construido encima de un territorio directamente ocupado y hace el papel de protector de los intereses de las potencias imperialistas de Occidente en Oriente Medio.
LAS CARACTERÍSTICAS DE LA COLONIZACIÓN DE PALESTINA Y DEL SIONISMO
Una vez nombradas las características del colonialismo, observaremos las características particulares que tiene el proceso de colonización o el colonialismo israelí en la Palestina histórica. Para empezar, desde la perspectiva histórica el colonialismo israelí es bastante “nuevo” o “tardío”: los planes específicos para crear el Estado de Israel y los permisos dados por el Mandato británico (la Declaración de Balfour de 1917) son de principios del siglo XX, y la entidad sionista oficialmente se implantó en tierras palestinas en 1948, como la expansión e institucionalización de la ocupación informal y parcial que ya estaba vigente. En cambio, los procesos de colonización de las potencias europeas se desarrollaron del siglo XV a mediados del siglo XX, es decir, mientras que potencias como Reino Unido, Francia, España, Portugal, Bélgica, Holanda e Italia estaban en proceso de descolonización, empezó a reforzarse el proyecto colonial llamado Israel.
Por otro lado, en el colonialismo israelí es de suma importancia el factor de sustitución étnica, esto es, como dice el crítico historiador Illian Pappé “los colonialismos de los pobladores”. De hecho, los colonos sionistas no buscan solo los recursos naturales de Palestina, la posición geoestratégica y la mano de obra devaluada de los nativos, sino que tienen como objetivo principal hacer desaparecer casi o en su totalidad a los habitantes nativos, sea mediante la expulsión o sea mediante su destrucción física. Encima, desde la perspectiva de los creadores de Israel y sus seguidores, las tierras palestinas colonizadas no son una misión civilizadora de su nación o una mera prolongación de la tierra, al revés, creen que las tierras entre el rio Jordán y la costa mediterránea son el núcleo de su nación. Es más, los principales ideólogos del Estado Sionista, posicionados tanto a la izquierda como a la derecha política, nunca han dejado claro cuáles serían los últimos límites de su proyecto de estado. Los sionistas utilizan el término bíblico Eretz Israel o “Gran Israel” para justificar la ocupación de tierras palestinas y nadie sabe dónde acaban los límites del “Israel” mencionado en la Biblia. Lo más probable es que, según los sionistas, esos límites bíblicos también abarquen las tierras hoy en día conocidas como Egipto, Jordania, Siria y Líbano.
Los colonos sionistas no buscan solo los recursos naturales de Palestina, la posición geoestratégica y la mano de obra devaluada de los nativos, sino que tienen como objetivo principal hacer desaparecer casi o en su totalidad a los habitantes nativos
Como conclusión, los sionistas no están dispuestos a renunciar a las tierras conquistadas, ni siquiera a aceptar los cambios dictaminados en las cuestiones fundamentales. Como ha sido mencionado, lo que está detrás de este proyecto de expansión territorial o raíz ideológica es el sionismo, el cual tiene unos principios concretos, y todos los que en menor o mayor medida aceptan la existencia del Estado de Israel comparten, en diferente medida, lo siguiente:
“Crear un hogar nacional judío”: el sionismo en Palestina está a favor de implantar un “estado judío soberano”, un estado creado solo por y para los judíos. Es decir, el sionismo dota de una nacionalidad política al judaísmo religioso; los judíos no comparten solamente una religión, componen una nación. Da igual que los judíos vivan dispersados en naciones y culturas de diversas partes del mundo, porque el último objetivo del nacionalismo judío es juntar en un territorio a esa “nación dispersada”. A pesar de que parezca una paradoja, el antijudaísmo también interpreta que los judíos son miembros de una misma nación-étnica, una nación que representa el “mal”; así lo interpretaba el nazismo, por ejemplo. Por lo tanto, el sionismo proclama la misma nación para los judíos, negando teóricamente todas las características particulares de éstos y en la práctica dándoles mejor trato a los judíos blancos del Estado de Israel que a los judíos de otro origen étnico.
El expansionismo territorial: las principales corrientes del sionismo, bajo el pretexto del “desarrollo económico y social de las tierras de Israel”, impulsaron la idea de construir “una sociedad moderna y próspera” en la antigua patria. Esto obligatoriamente suponía una ocupación ilimitada en las tierras donde históricamente habían vivido los árabes y la expulsión, la explotación y la represión de esa población. De hecho, el que fuera el primer presidente socialdemócrata de Israel, David Ben-Gurion, lo dejó muy claro: “Primero debemos hacernos con un pedazo de tierra, crear un ejército fuerte y apropiarnos de más tierra en un futuro, hasta completar el proyecto de nuestra patria en su totalidad” [4].
Israel es más una base militar gigante establecida por las potencias de Occidente con millones de europeos en Oriente Medio, que un típico estado-nación liberal-burgués
Los planes de esos nacionalistas reaccionarios judíos estaban tomando fuerza en una parte de la comunidad judía mundial y los colonos europeos empezaron una emigración masiva antes de que los nazis empezasen con la fuerte represión hacia los judíos. Hacia mediados del siglo XX, las potencias imperialistas de Occidente necesitaban un nuevo modelo postcolonialista para seguir controlando Oriente Medio económica, política y militarmente. Así, la etnocracia que hoy en día conocemos como Estado de Israel se creó a partir de una comunión de intereses entre los sectores oligárquicos de la burguesía occidental y de la burguesía judía nacionalista. Como consecuencia, Israel es más una base militar gigante establecida por las potencias de Occidente con millones de europeos en Oriente Medio, que un típico estado-nación liberal-burgués. A continuación, mencionaremos unos indicadores de ello, que en cualquier estado serían totalmente inusuales:
Israel no tiene constitución: se rige a través de “leyes fundamentales”, parecidas a las conocidas en el Estado español como “Leyes Orgánicas”. Eso quiere decir que, a la hora de definir la naturaleza del propio estado, no hay ningún consenso ni siquiera entre los sionistas. Hay una tensión interminable entre el carácter secular y religioso del estado, de hecho, la idea de estado-nación judío, como hemos visto, es totalmente secular, pero se sirve del mito religioso como pseudo-justificación y para ganarse el apoyo de los judíos. Además, para muchos judíos ortodoxos, la única constitución de los hebreos son los escritos sagrados del Torá. Por otra parte, como el objetivo principal de Israel es expandirse infinitamente a tierras árabes, no pueden establecer cuáles son los límites territoriales de su estado. Por lo tanto, el elemento fundacional que garantizó la “unidad nacional” no fueron un montón de leyes derivadas de un proceso constitucional, sino la expulsión violenta (Nakba) de los palestinos de 1948 y su consiguiente guerra. Es decir, los israelíes están unidos como compañeros de armas y en complicidad compartida de un genocidio; todo lo demás es secundario.
Tiene condiciones relativamente flexibles para conseguir la ciudadanía: las condiciones para conseguir la ciudadanía son mucho más flexibles que en otros estados. Irán, por ejemplo, es una república islámica, pero por el simple hecho de ser musulmán no se puede conseguir la nacionalidad. Pues bien, en el Estado de Israel cualquier judío puede conseguir automáticamente la nacionalidad israelí, según el principio de Aliá. Para ello, en la Ley de Retorno de 1950 determinan qué son los judíos: “Los nacidos de una mujer judía o conversos al judaísmo” y “los que no son de otra religión”. Además, incluso sin ser judío se puede solicitar la nacionalidad israelí mediante un “proceso de lugar de residencia y naturalización”, y también “probando la relación con la comunidad judía o el compromiso con el Estado de Israel”. En ciertos casos las personas que han “demostrado” tener relaciones familiares muy lejanas con judíos también han conseguido la nacionalidad israelí. Encima, es compatible con las nacionalidades de muchos estados occidentales; es posible ser israelí y estadounidense a la vez, por ejemplo.
Las recompensas y los beneficios por la ocupación: el Estado de Israel premia económicamente y jurídicamente a sus habitantes si estos deciden vivir en unos territorios concretos, y, para ello, les proporciona exenciones de impuestos y ayudas económicas. En el contexto de este tipo de programas, en los últimos años se han hecho notar los asentamientos de colonos próximos a la Franja de Gaza, pero anteriormente también han premiado ocupar varios lugares de Cisjordania y el este de Al-Quds (más conocido por el nombre hebreo Jerusalén). Esos asentamientos, como veremos más adelante, cumplen la función de fuerzas de ocupación adelantadas o vanguardias contra las tierras más o menos mantenidas por los palestinos, al igual que los paracaidistas del ejército y las fuerzas de asalto.
LAS DINÁMICAS DE LA COLONIZACIÓN POR TERRITORIO
Después de repasar ciertas características específicas, principios y curiosidades del colonialismo sionista, veremos cómo efectúan en la práctica el proceso de colonización sobre Palestina. Para ello, observaremos los aspectos jurídicos, militares y políticos según los tres territorios en los que, hoy en día, se divide la Palestina histórica: los territorios de 1948, Cisjordania, Al-Quds/Jerusalén y la Franja de Gaza. Todos los factores a explicar tienen como fin imposibilitar la vida de los palestinos y expulsarlos.
Los territorios de 1948 / “Israel”
Es el terreno que más han estabilizado los sionistas, el que más tiempo lleva ocupado y el más extenso geográficamente. En los últimos 75 años, con ayuda interior y exterior, han construido ahí el estado llamado Israel. No ha sido hasta el 7 de octubre de 2023 que los palestinos han conseguido contraatacar ahí masivamente. De hecho, los sionistas han convertido el territorio de 1948 en una fortaleza enorme: tienen un ejército moderno de tierra, mar y aire; un programa nuclear “secreto”; uno de los mejores servicios de inteligencia del mundo; una industria tecnológica puntera; un sistema de antimisiles llamado Cúpula de Hierro; una arquitectura civil preparada contra los bombardeos…
A nivel interno, el régimen sionista ha construido un estado de bienestar similar a las democracias europeas sobre el apartheid y desde 1948 ha llevado a cabo una limpieza étnica casi total contra los palestinos. Por lo tanto, los israelíes han construido una base firme que consta de apoyo civil y paramilitar entre los ciudadanos; y a pesar de que existan conflictos políticos entre las facciones sionistas, no hay una oposición real contra el status quo de los territorios de 1948. Casi nadie apoya la solución de un estado único palestino ni la disolución del sistema colonialista, y para aquellos que sí lo hacen, se vuelve imposible seguir viviendo allí. Aunque esté por hacer un análisis serio y actualizado sobre la composición de clase de la sociedad israelí, se debe afirmar que, si hay una clase trabajadora israelí, hoy en día es cómplice del proyecto que, en términos generales, tiene como bandera el nacionalismo sionista.
Los israelíes han construido una base firme que consta de apoyo civil y paramilitar entre los ciudadanos; y a pesar de que existan conflictos políticos entre las facciones sionistas, no hay una oposición real contra el status quo de los territorios de 1948
En los ámbitos jurídico y diplomático, la mayoría de los estados del mundo reconocen que esas tierras son supuestamente “Israel”, incluso la Autoridad Palestina (AP). Es decir, los más fuertes han blindado mediante un estatus jurídico la mayor parte de la ocupación militar sobre la Palestina histórica, y quisieron obligar a los palestinos a aceptar aquello con los Acuerdos de Oslo. Ese tratado de finales de siglo trajo consigo una gran estafa: estabiliza una parte de la ocupación asegurando que siga adelante con total impunidad, pero ata de manos a los palestinos de Cisjordania para la lucha.
Cisjordania
Cisjordania tiene aproximadamente tres millones de habitantes y, quitando la diáspora, es el territorio donde más palestinos viven. Formalmente, la AP es la autoridad allí, pero en las últimas décadas ha ido perdiendo tierras, junto con las competencias que están ya de por sí limitadas. De hecho, el Estado de Israel lleva a cabo una ofensiva militar allí, y, para entenderlo, hay que fijarse en el proceso específico de colonización en Cisjordania y en el sistema de zonificación hoy en día vigente.
Después de la expulsión de 1948, más de un millón de palestinos se trasladaron desde otras tierras a Cisjordania, a los campos de refugiados. Al principio los israelíes renunciaron a Cisjordania y Gaza, hasta que en la Guerra de los Seis Días de 1967 el Estado de Israel ocupó Gaza, Cisjordania, Jerusalén del este, Golán (Siria) y la península del Sinaí (Egipto). Parecía que los planes de expansión de los sionistas salieron victoriosos, debido a que el Estado de Israel conquistó más territorios que nunca. Pero la propia conquista produjo un gran problema: ¿qué harían con los millones de árabes de esos territorios? Así, devolvieron Sinaí a Egipto y permitieron a bastantes palestinos vivir en Cisjordania, esta última como medida temporal. Los sionistas implantaron la Línea Verde alrededor de Cisjordania, pero como veremos más adelante, esto no fue para establecer una demarcación territorial duradera, sino la forma que tenía el frente cuando se acabó la guerra abierta, la cual luego serviría para aislar a los árabes. Poco después de acabar la guerra, el Estado de Israel implantó nueve “Zonas Militares Cerradas” al este de Cisjordania, en el Valle del Jordán. En el mismo septiembre de 1967, se estableció el primer asentamiento colono de Cisjordania, llamado Kfar Etzion. En los próximos años, entre 1967 y 1975, los sionistas construyeron casi 30 asentamientos más en Cisjordania, con 4.500 colonos. Todos fueron colocados con un sentido estratégico: primero en el Valle del Jordán, a lo largo y ancho de la Línea Verde y alrededor de Jerusalén y luego también dentro de poblaciones árabes, por ejemplo, en Al-Khalil (más conocido por el nombre hebreo Hebrón). Aunque según las leyes internacionales todos estos asentamientos son ilegales, nadie tomó medidas para castigar al Estado de Israel y, por ende, este niño mal educado de las potencias burguesas de Occidente siguió realizando fechorías. Por ejemplo, en la década de 1980, construyó checkpoints militares y una gigantesca red de carreteras, para viajar desde los territorios ocupados en 1948 hasta las colonias de Cisjordania, y también dentro de éstas; todo lo hizo evitando los territorios donde vivían los palestinos. Desde entonces los únicos que tienen permiso para viajar por esas carreteras son los habitantes y el ejército colonos, ya que los palestinos lo tienen prohibido.
Aunque según las leyes internacionales todos estos asentamientos son ilegales, nadie tomó medidas para castigar al Estado de Israel y, por ende, este niño mal educado de las potencias burguesas de Occidente siguió realizando fechorías
Ese proceso de anexión provocó la Primera Intifada en 1987, un levantamiento general de los palestinos. Después de eso llegó el sistema de zonificación actual de Cisjordania. En los Acuerdos de Oslo la pequeña burguesía palestina acordó ciertos términos con el Estado de Israel, en los ámbitos de territorialidad, administración y leyes. De esta manera, establecieron tres zonas en Cisjordania: las zonas A, B y C. Las ciudades más pobladas de Cisjordania se encuentran en el territorio A: Nablus, Yenin, Ramalah, Belén, Tulkarem Qalqilya, Jericó y, en cierta medida, Hebrón. Esa zona, en teoría, se encontraría bajo la administración civil y militar palestina, y los israelíes tendrían prohibido entrar en ella. Sin embargo, el Ejército de Israel y la Policía realizan constantemente redadas y masacres allí. La zona B abarca el 25% de Cisjordania, donde se encuentran la mayoría de los núcleos urbanos. Aquí la administración civil también está asignada a la AP, pero comparte la función represiva con el Ejército de Israel. La zona C toma el 63% del territorio de Cisjordania, rodea las otras dos zonas, y allí se encuentran la mayoría de los asentamientos colonos, las zonas militares, las carreteras y casi todos los recursos naturales de Cisjordania, como los acuíferos. La competencia civil y militar de ese territorio corresponde a los israelíes, que impiden la entrada a los palestinos.
Como hemos visto, el Estado de Israel utiliza los asentamientos para extender su control por toda Cisjordania, y esos son los que el juego de palabras burgués denomina “territorios ocupados”, como si las tierras ocupadas antes del 1967 no estuvieran ocupadas. Tel-Aviv continúa modificando la demografía e imponiendo el control sobre los territorios de Cisjordania, dejando de lado los términos de los Acuerdos de Oslo y la legalidad internacional, y colocando “civiles” en determinados lugares. Con ese planteamiento, los sionistas controlan por ahora más de 127 asentamientos en Cisjordania, y se calcula que allí viven aproximadamente 700.000 colonos. Como recuerda el catedrático de investigaciones árabes de la Universidad Complutense de Madrid, Ignacio Álvarez-Ossorio, uno de cada diez habitantes que disponen de la ciudadanía israelí vive en alguno de los asentamientos colonos más recientes [8]. Como muchos de ellos quedan fuera de la jurisdicción oficial de Israel y la AP no protege a sus habitantes frente a los ataques de los colonos, los colonos de Cisjordania aprovechan para realizar todo tipo de crueldades contra los palestinos, con intención de hacer su vida imposible y obligarlos a dejar sus tierras. Así, a medida que las nuevas colonias van estabilizándose, las van calificando como parte del “territorio oficial del Estado de Israel”. Las Leyes de Emergencia que promulga cada cinco años el Estado de Israel para esos asentamientos cumplen una función jurídica imprescindible en la anexión.
A nivel físico, los sionistas están construyendo, desde 2004, un sistema de muros de más de 700 kilómetros en Cisjordania, bien vigilado militarmente en ambos lados, y sin reparar en qué zona (A, B o C) están pisando. Sólo el 22% de ese muro está construido en base a la Línea Verde; en lo que respecta al resto, divide las tierras de Cisjordania. El Tribunal Internacional de Justicia de La Haya lo consideró ilegal y solicitó su destrucción, pero, una vez más, eso no trajo consecuencias reales. Mientras tanto, los sionistas han cumplido el 65% de su plan de cercamiento. Cuando los procesos de negociación de 2014 fueron suspendidos, los sionistas lanzaron una ofensiva enorme basada en los asentamientos. Según un informe publicado el año pasado por la Oficina de las Naciones Unidas para la Coordinación de Asuntos Humanitarios (OCHA, por sus siglas en inglés) [9], el 2023 fue el año en que el Estado de Israel otorgó el mayor número de permisos para construir nuevas residencias para colonos desde el 2012. Solamente entre 2020 y 2023, fueron un 8% más las licencias de obra repartidas. Antes de terminar el 2023, se han contabilizado “645 obstáculos” en Cisjordania y el este de Al-Quds, como vallas o controles militares, entre otros. Por culpa de estos, los palestinos no pueden moverse con normalidad dentro de Cisjordania. Además, por si esto fuera poco, la OCHA recuerda que los palestinos tienen directamente prohibido entrar en el 20% del territorio de Cisjordania, bajo la excusa de las “zonas de tiro del Ejército de Israel”.
Esa forma lenta, progresiva y silenciosa de usurpar lo que queda del territorio de los palestinos tiene por objetivo romper la vecindad d
"Kolonialisten helburua beti bera da: indigenen jabetza kolektiboa suntsitzea eta salerosketarako objektu bilakatzea" - Karl Marx
"Jabetza pribatuaren oinarria eta klan arabiarren artean kolono europarrak kokatu izana klanak disolbatzeko bitartekorik boteretsuena bilakatu zen (…). Legeak bi helburu lortu nahi zituen desjabetze horrekin: 1) Frantziarrei ahalik eta lur eremu zabalena ematea; eta 2) Arabiarrak lurrarekin zituzten lotura naturaletatik erauztea, hala disolbatzen ari ziren klan-elkarteen azken heldulekua apurtzeko, eta, hala, baita edonolako matxinadak gertatzeko arriskua ere" - Karl Marx
"Geure lurren eremu guztiak gure masei dagozkie, haiek defendatu baitituzte lurrok usurpatzailearen aurka; lur zati bakoitza, harkaitz eta harri bakoitza, geure masek ez dute haietatik hazbete bat ere abandonatuko, pobreei, gosetuei eta desplazatuei baitagokizkie. Lur hau libratzeko, eta gure herri indartsu honen izenean, gure borrokalariak zutik erori dira gaur" - Palestina Askatzeko Herri Frontearen sorrera-agiria, 1967
Palestinaren gaineko kolonizazio-prozesu historikoari begirada bat botako diogu erreportaje honetan. Horretarako, kolonizazioaren kontzeptu marxistatik abiatuko gara, kolonialismo sionistaren berezitasunak aztertuko ditugu eta mende oso batean sionismoak Palestinan ezarritako dinamika konplexuak delineatuko ditugu. Lurraldeen okupaziotik hasi eta komunitateen zatiketaraino, kolonialismoak Palestinako txoko bakoitzean hartzen dituen formei ere erreparatuko diegu. Denboran atzera egingo dugu kolonialismo aurreko Palestina ikusteko, gaur egungo errealitatearekin kontrastatuz, eraldaketen garrantzia ulertzeko. Amaieran, bi estaturen bidezko konponbiderako proposamenen kritika egin eta horren bideraezintasuna argudiatuko dugu, eskualdean sakonki errotutako kolonialismoaren egituren eta Israelgo Estatuaren berezko izaeraren argitan.
Karl Marxek eta Friedrich Engelsek kolonialismoaren inguruko azterketa sistematikorik egin ez bazuten ere, fenomenoaren inguruko perspektiba ugari eskaini zituzten haien eskutitzetan, eta zenbait idazlanetan tartea eskaini zioten, XIX. mendeko klaseborrokaren auzi garrantzitsu bat baitzen. Izatez, Marcelo Mustok berriki argitaratutako artikulu batean gogora ekartzen duenez, Marxek arreta berezia jarri zion kolonialismoari 1882an Aljeriara egin zuen bidaian, eta sakonki sumindu zen Frantziako Inperioaren gehiegikeriekin [1]. Baina hau are garrantzitsuagoa da: komunismo modernoaren aitek kolonialismoaren zentzu historikoa identifikatzeko metodo bat eta marko kontzeptual bat sortu zituzten Ekonomia Politikoaren Kritikaren bidetik, zeinak aukera ematen baitu osotasun historikoaren (kapitalismoa) eta dinamika partikularraren (kolonialismoa) arteko erlazioa ulertzeko eta politikoki haren aurka borrokatzeko. Horri esker, tradizio marxistan kolonialismoaren inguruko ulermen eta posizio politiko argi bat egon da, nahiko partekatua: kolonialismoa ekoizpen-eredu kapitalistaren garapen-fase aurreratua eta espezifikoa da, potentzia kapitalisten botere ekonomikoa, politikoa eta militarra beren muga nazionaletatik kanpoko eskualdeetara hedatzea dakarrena. Beraz, ezaugarritzat du burgesiek beren estatu-nazioen mugez kanpoko lurraldeetako baliabide naturalak, lan-indarra eta merkatuak aktiboki bilatu, bereganatu eta ustiatzea, bertako biztanleria natiboaren kalterako. Ondorioz, estatu okupatzailearen jabetza bihurtzen da kolonia, baina administrazio- eta lege-erregimen berezi baten pean: bertako biztanleria natiboak ez ditu metropolikoaren eskubide berdinak, eta zuzeneko menderakuntza politiko-militar baten pean dago. Kasu batzuetan, kolonietako natiboek metropoliko biztanleek baino eskubide gutxiago izaten dituzte, eta, beste askotan, berriz, inolako eskubiderik ez. Horrez gain, tradizio marxistan asko azpimarratu izan da kolonialismoak metropoliko langile-aristokrazia osatzeko zein mantentzeko funtzioa izan duela. Laburbilduz, marxismoak kapitalismoaren eta haren hedapen kolonialaren arteko berezko harremana seinalatzen du.
Hala eta guztiz ere, XX. mende hasierako marxismoak oso bereizketa lausoa erabili zuen inperialismo eta kolonialismo terminoen artean. Izan ere, garai hartan Europako lurralde askok oraindik ere inperio forma zuten estatu-nazioarena baino gehiago, eta potentzia nagusien menderakuntza-mekanismo internazionalek beste lurralde batzuen okupazio militar zuzena zekarten berekin. Ez da erreportaje honen asmoa bi terminoen arteko bereizketan sakontzea. Hala ere, gure gaiari dagokionez, esan daiteke inperialismoak ez duela lurraldemenderakuntza zuzena eskatzen, eta, kolonialismoak, aldiz, ezartzen duela menderakuntza zuzen hori. Israelen kasuan biak uztartzen dira, lurraldeen okupazio zuzenaren gainean eraikitako estatu bat delako eta Mendebaldeko potentzia inperialisten interesen zaindari zeregina betetzen duelako Ekialde Hurbileko eskualdean.
PALESTINAREN KOLONIZAZIOA ETA SIONISMOAREN EZAUGARRIAK
Kolonialismoaren ezaugarri nagusiei dagokienez, Palestina historikoaren gaineko kolonizazio-prozesuak edo kolonialismo israeldarrak dituen ezaugarri partikularrei erreparatu behar diegu. Lehenik eta behin, kolonialismo israeldarra nahiko “berria” edo “berantiarra” da ikuspuntu historikotik: Israelgo Estatua sortzeko plan zehatzak eta Mandatu britainiarrak horretarako emandako baimenak (1917ko Balfourreko Adierazpena) XX. mende hasierakoak dira, eta entitate sionista 1948an ezarri zen ofizialki palestinar lurretan, jada indarrean zen okupazio informalaren eta partzialaren hedapen eta instituzionalizazio gisa. Europako potentzien kolonizazio-prozesuak, berriz, XV. mendetik XX. mende erdialdera arte garatu ziren, hau da, Erresuma Batua, Frantzia, Espainia, Portugal, Belgika, Herbehereak, Italia eta beste potentzia batzuk deskolonizazio-prozesuan ziren bitartean hasi zen Israel deituriko proiektu koloniala indartzen.
Bestalde, Israelen kolonialismoan berebiziko garrantzia du ordezkapen etnikoaren faktoreak, alegia, “populatzaileen kolonialismoak”, Illian Pappé historialari kritikoak dioen moduan. Izan ere, kolono sionistek ez dituzte bilatzen Palestinako baliabide naturalak, posizio geoestrategikoa eta bertakoen eskulan debaluatua bakarrik, baizik eta, nagusiki, biztanleria natiboa erabat edo ia erabat desagerrarazteko helburu espresua dute, izan kanporaketaren bidez edota izan haren suntsipen fisikoaren bidez. Gainera, Israelen sortzaileen eta haien jarraitzaileen ikuspuntutik, Palestinaren lur kolonizatuak ez dira haien nazioaren misio zibilizatzailea edo lurralde-luzapen soila; kontrara, Jordan Ibaiaren eta Mediterraneoko kostaldearen arteko lurrak haien nazioaren muina direla uste dute. Are gehiago, Estatu Sionistaren ideologo nagusiek, ezker zein eskuin politikoan kokatu, inoiz ez dute argi utzi zein izango liratekeen beraien estatu-proiektuaren azken mugak. Sionistek Eretz Israel edo “Israel Handia” termino biblikoa erabiltzen dute Palestinako lurrak okupatzea justifikatzeko, eta inork ez daki Biblian aipaturiko “Israel” horren mugak non amaitzen diren. Litekeena da, sionisten ustez, muga bibliko horiek egungo Egipto, Jordania, Siria eta Libanoko lurraldeak ere barne hartzea.
Kolono sionistek ez dituzte bilatzen Palestinako baliabide naturalak, posizio geoestrategikoa eta bertakoen eskulan debaluatua bakarrik, baizik eta, nagusiki, biztanleria natiboa erabat edo ia erabat desagerrarazteko helburu espresua dute
Ondorioz, sionistak ez daude konkistatutako lurraldeei uko egiteko prest, ezta funtsezko auzietan aldaketak onartzeko ere. Esan bezala, sionismoa da lurralde-espantsionismorako proiektu horren atzetik dagoen eraikuntza-nazionalerako proiektua edo sustrai ideologikoa. Printzipio jakin batzuk ditu, eta guztiek onartzen edo babesten dute Israelgo Estatuaren existentzia, enfasi maila desberdinekin. Hau dute amankomunean:
“Etxe nazional judu bat eratzea”: sionismoak Palestinan “estatu judu subirano bat” ezartzearen alde egiten du; juduz, juduentzat eta soilik juduentzat osatutako estatu bat. Hau da, judaismo erlijiosoari naziotasun politikoa ematen dio sionismoak; juduek jada ez dute soilik erlijio bat partekatzen, nazio bat osatzen dute. Berdin dio juduak munduko kultura eta nazio ezberdinetan barreiatuta bizitzea, nazionalismo juduaren azken helburua "sakabanatutako nazio" hori lurralde berean elkartzea baita. Paradoxa badirudi ere, antijudaismoak ere uste du nazio etniko bereko kide direla juduak, “gaizkia” ordezkatzen duen nazio bateko kide hain justu; hala ulertzen zuen nazismoak, esaterako. Beraz, judutarren nazio-jatorri bera aldarrikatzen du sionismoak, horien berezitasun guztiak teorikoki ukatzen, eta, praktikan, Israelgo Estatuan judutar zuriei gainerako jatorri etnikoetako juduei baino tratu hobea ematen.
Lurralde-espantsionismoa: sionismoaren korronte nagusiek, “Israelgo Lurraren garapen ekonomikoaren eta sozialaren” aitzakiapean, antzinako aberrian “gizarte judu modernoa eta oparoa” eraikitzeko ideia sustatu zuten; horrek ezinbestean zekartzan historikoki arabiarrak bizi izan ziren lurren okupazio mugagabea, populazio horren kanporaketa, esplotazioa eta zapalkuntza. Izan ere, David Ben-Gurion Israelgo lehen presidente sozialdemokratak argi eta garbi utzi zuen: “Lehenik lur eremu bat eskuratu behar dugu bertan armada indartsu bat sortu eta etorkizunean lur gehiago geureganatzeko, gure aberri osoaren proiektua bete arte” [4].
Israel gehiago da Mendebaldeko potentziek milioika europarrekin batera Ekialde Hurbilean ezarritako base militar erraldoi bat, ohiko nazio-estatu liberal-burges bat baino
Nazionalista judu erreakzionario horien planak indarra hartzen ari ziren munduko komunitate juduaren zati baten barruan, eta europar kolonoen emigrazio masiboari ekin zioten naziek juduen aurkako jazarpen bortitza hasi baino lehen. XX. mende erdialdean, Mendebaldeko potentzia inperialistek kolonialismo osteko eredu berri baten beharra zuten Ekialde Hurbila ekonomikoki, politikoki eta militarki kontrolatzen jarraitzeko. Horrela, Mendebaldeko burgesiaren sektore oligarkikoen eta burgesia judu nazionalistaren interes-komunitate horretatik sortu zen gaur egun Israelgo Estatu bezala ezagutzen dugun etnokrazia. Ondorioz, Israel gehiago da Mendebaldeko potentziek milioika europarrekin batera Ekialde Hurbilean ezarritako base militar erraldoi bat, ohiko nazio-estatu liberal-burges bat baino. Horren adierazle batzuk aipatuko ditugu jarraian, zeinak guztiz ezohikoak izango liratekeen edozein estatutan:
Israelek ez du konstituziorik: “oinarrizko legeen” arabera arautzen da, Espainiako Estatuan “Lege Organiko” gisa izendatzen diren horien pareko zerbaitekin. Horrek esan nahi du estatuaren beraren izaera definitzeko ez dagoela kontsentsurik sionisten artean ere. Tentsio amaigabe bat dago estatuaren izaera sekularraren eta erlijiosoaren artean; izan ere, estatu-nazio juduaren ideia, ikusi dugun moduan, erabat sekularra da, baina mito erlijiosoa oso baliagarria zaio sasi-justifikazio gisa eta judutarren babesa irabazteko. Gainera, judutar ortodoxo askorentzat Tora idazki sakratuak dira hebrearren konstituzio bakarra. Bestalde, arabiar lurretara modu mugagabean zabaltzea Israelen berezko asmoa denez, ezin dute zehaztu zeintzuk diren euren estatuaren lurralde-mugak. “Batasun nazionala” bermatu zuen elementu eratzailea, beraz, ez zen prozesu konstituziogile batetik eratorritako lege sorta bat izan, 1948ko palestinarren kanporaketa bortitza (Nakba) eta horrek ondorengo urteetan eragin zuen gerra baizik. Hau da, armakide izateak eta genozidio batekiko konplizitate partekatuak elkartzen ditu israeldarrak; gainontzeko guztia bigarren mailakoa da.
Hiritartasuna lortzeko baldintza erlatiboki malguak ditu: herritartasuna lortzeko baldintzak beste estatu batzuetan baino askoz ere malguagoak dira. Iran, adibidez, estatu islamiarra da, baina musulmana izate hutsagatik ezin da hango herritartasuna eskuratu. Bada, Israelgo Estatuan edozein juduk automatikoki eskura dezake israeldar herritartasuna, Aliá printzipioaren arabera. Horretarako, 1950eko Itzulera Legean ezartzen dute zer diren juduak: “Emakume judu batengandik jaioak edo judutartuak” eta “beste erlijioren batekoak ez direnak”. Horrez gain, judu izan gabe ere, “bizileku- eta naturalizazio-prozesu” bidez ere eskura daiteke israeldar herritartasuna, bai eta “komunitate juduarekin lotura edota Israelgo Estatuarekin konpromisoa” frogatuz gero ere. Kasu batzuetan, juduekin oso urruneko familia-harremanak “frogatu” dituztenek ere eskuratu izan dute Israelgo herritartasuna. Gainera, Mendebaldeko estatu askotako herritartasunarekin bateragarria da; posible da israeldarra eta estatubatuarra izatea aldi berean, esaterako.
Okupazioagatiko ordainsari eta onurak: Israelgo Estatuak bere biztanleak ekonomikoki eta juridikoki saritzen ditu lurralde jakin batzuetan bizitzea erabakitzen badute, eta horretarako zerga-salbuespenak eta dirulaguntzak ematen dizkie. Azken urteetan Gazako Zerrendaren aldameneko kokaleku kolonoak nabarmendu dira halako programen baitan, baina, aurretik, Zisjordaniako eta Al-Quds (hebreerazko Jerusalem izenagatik ezagunagoa) ekialdeko hainbat kokaleku okupatzea ere saritu izan dute. Kokaleku horiek, aurrerago ikusiko dugun bezala, okupazio-indar aurreratu edo abangoardia funtzioa betetzen dute palestinarrek nola edo hala mantentzen dituzten lurren aurka, armadako paraxutistek eta eraso-indarrek bezalaxe.
KOLONIZAZIOAREN DINAMIKAK, LURRALDEKA
Kolonialismo sionistaren ezaugarri espezifikoak, printzipioak eta bitxikeria batzuk errepasatu ostean, ikusiko dugu nola gauzatzen duten Palestinaren gaineko kolonizazio-prozesua praktikan. Horretarako, aspektu juridikoei, militarrei eta politikoei erreparatuko diegu, Palestina historikoa gaur egun banatuta dagoen hiru lurraldeen arabera: 1948ko lurrak, Zisjordania, Al-Quds/Jerusalem eta Gazako Zerrenda. Azalduko ditugun faktore guztiek palestinarren bizitza ezinezko bihurtzea eta haiek kanporatzea dute helburutzat.
1948ko lurrak / “Israel”
Sionistek egonkortuen duten eremua da, okupaziopean denbora gehien daramana eta geografikoki zabalena. Israel izeneko estatua eraiki dute bertan azken 75 urteetan, barnetik zein kanpoaldetik zeharo babestuta. Palestinarrek 2023ko urriaren 7ra arte ez dute lortu bertan inolako kontraeraso masiborik egitea. Izan ere, sionistek gotorleku erraldoi bihurtu dute 1948ko lurraldea: lurreko, itsasoko eta aireko armada modernoa dute; “isilpeko” programa nuklearra; munduko inteligentzia-zerbitzu onenetarikoa; puntako teknologia-industria; Burdinazko Kupula izeneko misilen aurkako sistema; bonbardaketen kontra prestatutako arkitektura zibila...
Barne-mailan, erregimen sionistak Europako demokrazien antzeko ongizate-estatu bat eraiki du apartheidaren gainean, eta palestinarren aurkako ia erabateko garbiketa etniko erraldoi bat egin du bertan 1948az geroztik. Beraz, babes zibileko eta paramilitarreko oinarri sendo bat eraiki dute israeldarrek herritarren artean, eta fakzio sionisten arteko gatazka politikoak egon badauden arren, ez dago status quo-aren kontrako oposizio errealik 1948ko lurren barruan; ia inork ez ditu Palestinako Estatu bakarraren irtenbidea eta sistema kolonialaren desegitea babesten, eta hori egiten dutenentzat ezinezkoa bihurtzen da bertan bizitzen jarraitzea. Israeldar gizartearen klase-osaeraren inguruko azterketa eguneratu eta serio bat egin beharko litzatekeen arren, argi eta garbi esan behar da israeldar langile-klase badago, gaur-gaurkoz nazionalismo sionistaren proiektuaren banderapean kokatzen den konplizea dela, oro har.
Babes zibileko eta paramilitarreko oinarri sendo bat eraiki dute israeldarrek herritarren artean, eta fakzio sionisten arteko gatazka politikoak egon badauden arren, ez dago status quo-aren kontrako oposizio errealik 1948ko lurren barruan
Arlo juridikoan eta diplomatikoan, munduko estatu gehienek aitortzen dute lur horiek “Israel” direla, baita Palestinar Aginte Nazionalak (PAN) ere. Hau da, indartsuenek nazioarteko estatus juridiko baten bidez blindatu dute Palestina historikoaren okupazio militarraren gehiengoa, eta Osloko Akordioekin hori onartzera behartu nahi izan zituzten palestinarrak. Mende amaierako hitzarmen horrek iruzur erraldoi bat ekarri zuen: okupazioaren zati bat egonkortzen du, inpunitate osoz aurrera jarraitzea bermatzen dio, baina Zisjordaniako palestinarrei eskuak bizkarrean lotzen dizkie borrokarako.
Zisjordania
Hiru milioi biztanle inguru ditu Zisjordaniak, eta, diaspora kenduta, palestinar gehien bizi den lurraldea da. Formalki, PANek agintzen du bertan, baina lurraldeak galduz doa azken hamarkadetan, eta baita berez mugatuta dituen eskumenak ere. Izan ere, Israelgo Estatuak ofentsiba historiko bat dauka martxan bertan, eta, hori ulertzeko, Zisjordaniaren kolonizazio-prozesu espezifikoari eta egun indarrean den zonifikazio-sistemari erreparatu behar zaie.
1948ko kanporaketaren ondoren, milioi bat palestinar baino gehiago Palestinako beste lurralde batzuetatik Zisjordaniara joan ziren bizitzera, errefuxiatu-eremuetara. Izatez, israeldarrek hasiera batean uko egin zieten Zisjordaniari eta Gazari, harik eta 1967ko Sei Eguneko Gerran Israelgo Estatuak Gaza, Zisjordania, ekialdeko Jerusalem, Golan (Siria) eta Sinaiko penintsula (Egipto) okupatu zituen arte. Bazirudien sionisten espantsio-planek arrakasta izan zutela, Israelgo Estatuak inoiz baino lurralde gehiago konkistatu baitzituen. Baina konkistak berak arazo erraldoi bat eragin zien: zer egingo zuten lurralde guztiotatik kanporatu ezin zituzten milioika arabiarrekin? Halaber, Sinai Egiptori itzuli zioten eta hainbat palestinarri Zisjordanian bizitzea baimendu zieten, azkenengo hori behin-behineko neurri gisa. Sionistek Lerro Berdea izeneko banalerroa ezarri zuten Zisjordaniaren inguruan, baina aurrerago ikusiko dugun moduan, hori ez zen izan lurraldea modu iraunkorrean banatzeko, gerra irekia gelditu zen unean fronteak zuen forma baizik. Gero, arabiarrak isolatzeko balioko zuen. Gerra amaitu eta berehala, Israelgo Estatuak bederatzi “Gune Militar Itxi” ezarri zituen Zisjordania ekialdean, Jordan Haranean. 1967ko irailean bertan, Zisjordaniako lehen kokaleku kolonoa ezarri zuen, Kfar Etzion izenekoa. Hurrengo urteetan, 1967 eta 1975 artean, sionistek ia 30 kokaleku gehiago eraiki zituzten Zisjordanian, 4.500 kolonorekin. Denak zentzu estrategikoz kokatu zituzten: lehenbizi Jordan Aranean, Lerro Berdean zehar eta Jerusalem inguruan, eta gero herrigune arabiarren barruan ere bai; Al-Khalilen (hebreerazko Hebron izenez ezagunagoa), esaterako. Kokaleku horiek guztiak nazioarteko legediaren arabera ilegalak izan arren, inork ez zuen Israelgo Estatua zigortzeko neurririk hartu, eta, beraz, Mendebaldeko potentzia burgesek gaiztakeriak egiten jarraitu zuen, gaizki hezitako haur baten moduan. Esaterako, 1980ko hamarkadan checkpoint militarrak eta errepide-sare erraldoi bat eraiki zituen, 1948an okupatutako lurretatik Zisjordaniako kolonietara eta Zisjordania barrenean bidaiatzeko; palestinarrak bizi ziren kokalekuak saihestuz egin zuen dena. Ordutik, errepide horietan bidaiatzeko baimena duten bakarrak biztanleria eta armada kolonoa dira, palestinarrek debekatuta baitute.
Kokaleku horiek guztiak nazioarteko legediaren arabera ilegalak izan arren, inork ez zuen Israelgo Estatua zigortzeko neurririk hartu, eta, beraz, Mendebaldeko potentzia burgesek gaiztakeriak egiten jarraitu zuen, gaizki hezitako haur baten moduan
Anexio-prozesu horrek Lehen Intifada eragin zuen 1987an, palestinarren altxamendu orokorra. Horren ostean, Zisjordaniaren egungo zonifikazio-sistema ezarri zen. Osloko Akordioetan palestinar burgesia txikiak termino batzuk adostu zituen Israelgo Estatuarekin, lurraldetasunaren, administrazioaren eta legediaren arloetan. Hala, hiru gune ezarri zituzten Zisjordanian: A, B eta C guneak. A gunean daude Zisjordaniako hiririk populatuenak: Nablus, Yenin, Ramalah, Belen, Tulkarem Qalqilya, Jerico eta, hein batean, Hebron. Gune hori, teorian, administrazio zibil eta polizial palestinarraren pean legoke, eta israeldarrek debekatuta izango lukete bertan sartzea. Hala ere, Israelgo Armadak eta Poliziak sarekadak eta sarraskiak egiten dituzte bertan etengabe. B guneak Zisjordaniaren %25 hartzen du, eta bertan daude herrigune gehienak. Hor ere PANi esleitzen diote administrazio zibila, baina errepresioaren funtzioa betetzen du Israelgo Armadarekin. C gunea Zisjordaniako lurraldearen %63 da, beste bi guneak inguratzen ditu, eta bertan daude kokaleku kolono gehienak, gune militarrak, errepideak eta Zisjordaniako baliabide natural ia guztiak; akuiferoak, esate baterako. Lurralde horren eskumen zibila eta militarra israeldarrena da, eta palestinarrei bertan sartzea galarazten diete.
Ikusi dugunez, Israelgo Estatuak kokalekuak erabiltzen ditu Zisjordania osoan bere kontrola zabaltzeko, eta horiek dira hitz-joko burgesak “lurralde okupatu” gisa izendatzen dituenak, 1967 aurretik okupatutako beste lurraldeak okupatuak ez balira bezala. Tel-Avivek demografia aldatzen eta Zisjordaniako lurraldeen gaineko kontrola ezartzen dihardu, Osloko Akordioen terminoak eta nazioarteko legedia alde batera utzita eta eremu jakin batzuetan “zibilak” kokatuta. Planteamendu horrekin, sionistek Zisjordaniako 127 kokaleku baino gehiago kontrolatzen dituzte oraingoz, eta bertan 700.000 kolono inguru bizi direla kalkulatzen da. Ignacio Álvarez-Ossorio Madrilgo Unibertsitate Konplutenseko ikerketa arabiarren katedradunak gogorarazten duenez, israeldar hiritartasuna duten hamar biztanletik bat kokaleku kolono berrienetan bizi da [8]. Horietako asko Israelgo jurisdikzio ofizialetik kanpo daudenez eta PANek bere biztanleak kolonoen erasoen aurrean babesten ez dituenez, Zisjordaniako kolonoek palestinarren aurka era guztietako ankerkeriak egiteko aprobetxatzen dute, haien bizitza ezinezkoa egiteko eta beren lurrak uztera behartzeko. Horrela, kolonia berriak egonkortzen doazen heinean, “Israelgo Estatuaren lurralde ofizialaren” zatitzat hartzen dituzte. Anexioan berebiziko funtzio juridikoa betetzen dute Israelgo Estatuak bost urtean behin kokaleku horietarako egiten dituen Larrialdi Legeek.
Maila fisikoan, sionistak 700 kilometrotik gorako harresi-sistema bat eraikitzen ari dira Zisjordanian 2004az geroztik, bi aldeak militarki gogor zainduta, eta A, B edo C eremuak zapaltzen ari ote diren erreparatu gabe. Hesi horren %22 baino ez dago Lerro Berdearen arabera eraikita, gainontzean, Zisjordaniako lurrak banatzen ditu. Hagako Nazioarteko Justizia Auzitegiak hura ilegaltzat jo eta desegiteko eskatu zuen, baina, beste behin ere, ez zuen ondorio errealik izan horrek; bitartean, sionistek hesitze-planaren %65 bete dute dagoeneko. 2014ko negoziazio-prozesuak bertan behera geratu zirenean, sionistek kokalekuetan oinarritutako ofentsiba erraldoi bat jaurti zuten. Gai Humanitarioak Koordinatzeko Nazio Batuen Erakundearen Bulegoak (OCHA, ingelesezko sigletan) iaz ateratako txosten baten arabera [9], 2023. urtea izan zen Israelgo Estatuak bizileku kolono berriak eraikitzeko baimen gehien eman zituen urtea 2012az geroztik. 2020 eta 2023 artean bakarrik, %8 eraikuntza-lizentzia gehiago banatu zituzten. 2023a amaitu baino lehen, “645 oztopo” zenbatu zituzten Zisjordanian eta Al-Quds ekialdean; hesiak eta kontrol militarrak, besteak beste. Halakoen ondorioz, palestinarrak ezin dira normaltasunez ibili Zisjordanian barrena. Hori gutxi ez balitz bezala, OCHAk gogorarazi du Zisjordaniako lurraldearen %20an palestinarrek zuzenean debekatuta dutela sartzea, “Israelgo Armadaren tiroketa-guneen” aitzakiapean.
Palestinarren lurraldetik geratzen dena xurgatzeko modu motel, progresibo eta isil horren helburua Zisjordaniako palestinar biztanle-guneak aldamenean ez egotea, palestinarren pobretzea bultzatzea eta Palestinako Estatua bideraezin bilakatzea da. Beraz, Zisjordaniako egungo estatusaren eta PANen existentziaren bi funtzio nagusiak okupazio-prozesuan laguntzea eta zipaioarena egitea dira, hurrenez hurren. Israelgo Estatuak kontrol soziala bermatzea delegatzen dio etxekotutako administrazio palestinarrari, bertako biztanleria ez dadin matxinatu aurrera doan okupazioaren kontra. Ondorioz, gero eta autoritate gutxiago du eta geroz eta israeldarragoa da, baina Palestinar Aginte Nazionala oraindik eraginkorra da Zisjordania bigarren Gaza bihur ez dadin. Ez gaitzatela engaina: kasurik onenean, indiar erreserba baten estiloko lurralde labur eta mutilatu hori da Mendebaldeko progreek “Palestinako Estatu” bihurtu nahi dutena; hori oso urrun dago itsasotik ibairainoko Palestina izattasunarentzat eta islamarentzat. Kilometro karratu eskasetan, parez pare daude Erosten Harresia (juduen tokirik sakratuena), Meskiten Zelaigunea (musulmanen hirugarren toki sakraturik garrantzitsuena) eta Hilobi Santuaren eliza (ustez Jesus berpiztu zen gunea, kristauen arabera).
Palestinarrek Al-Qudseko ekialdea Palestinako Estatuaren hiriburu izatea nahi dute, eta Israelgo Estatuak kosta ahala kosta galarazi nahi du hori. Sionistek 1980an aldarrikatu zuten Jerusalem Israelgo Estatuaren hiriburu gisa, eta NBEk “Nazioarteko Zuzenbidearen kontrakotzat” jo zuen hori; horrek ere ez zuen, baina, inolako ondorio errealik izan israeldarrentzat. Nahiz eta Osloko negoziazio-prozesuetan Palestina Askatzeko Erakundeak (PAE) Al-Quds mendebaldeari uko egin, Jerusalem mendebalde gisa aitortu eta israeldarrei ematea onartu zuen, sionistek ez zuten ekialdea palestinarrei ematea onartu trukean, eta auzia zintzilik geratu zen. Israeldarrek kokaleku-sistema zentrokide garrantzitsu bat eraiki dute bertan, gunea banatzeko estrategiari jarraikiz. Gainera, Zisjordaniatik bertarako sarbidea bereziki zorrotza den kontrol militar israeldarrari lotuta dago, eta gehiengo musulmana duen biztanleria palestinarrak oso mugatuta zein neurtuta dauka bertarako sarrera. OCHAren arabera, 2022an, Al-Quds ekialdean edo Israelgo Estatuaren osasun-zentroetan arreta bilatzen zuten Zisjordaniako pazienteen baimen-eskaeren %15 eta haien laguntzaileentzako baimen-eskaeren %20 ez ziren onartu programatutako hitzorduetan [10]. Urte berean, hiriburu ekialdera anbulantziaz egindako lekualdatzeen %93 atzeratu egin ziren back-to-back prozeduraren ondorioz; prozedura horretan, pazienteak Palestinako anbulantzia batetik israeldar baimena duen beste anbulantzia batera eramaten dituzte kontrol-postuetan, agintari israeldarrek ezarritako murrizketen ondorioz. Politika kriminal horren ildo beretik, sionistek probokazio ugari egiten dituzte Meskiten Zelaigunean eta bere aldirietan, Poliziaren esku-hartzeak eta palestinarren zein haien ikurren aurkako erasoak barne.
Gaza
Gazako Zerrenda ez da Zisjordania bezain baliotsua Israelgo Estatuarentzat, eta, horregatik, 2023ko urriaren 7ko gertakariak baino lehen ez zuen hura okupatzeko asmo berezirik. Hala ere, horrek ez du esan nahi sionistek bertako palestinarrak bakean uzten dituztenik: alderantziz. Gazako Zerrenda harri bat izaten ari da sionisten zapatan azken bi hamarkadetan, Hamasek bertako botere politikoa eskuratu zuenetik 2006an. Ordutik, Gaza Israelgo Estatuaren eta PANeko zipaioen kontroletik kanpo dago, Palestinako Erresistentziaren base nagusia da, eta, ondorioz, sionistek eragindako setio-egoera iraunkorrean eta aldizko eraso masiboen pean bizi da. 2023ko sarraski-gerraren aurretik, AIDA (Association of International Development Agencies) eta OCHA erakundeek lurralde horri buruzko datu beldurgarriak bildu zituzten, Gazari “munduko eremu irekiko espetxerik handiena” zergatik deitzen zaion ulertzen lagun dezaketenak: datu horien arabera, esaterako, 12 eta 16 ordu arteko elektrizitate-etenak zeuden bertan; etxeen %80k laguntza humanitarioa jasotzen zuten; biztanleriaren %81 pobrezia-egoeran zegoen; %47k ez zuten nahikoa janari; uraren %97 ez zen edangarria; langabezia-tasa %47koa zen; berreraikuntzarako behar zen zementuaren %44,4 baino ez zen iristen; laguntza humanitarioaren %44 blokeatzen zieten; aireportua suntsituta zegoen Israelek 2001ean bonbardatu zuenetik; eta arrantza ere mugatua zegoen [11].
Gaza Israelgo Estatuaren eta PANeko zipaioen kontroletik kanpo dago, Palestinako Erresistentziaren base nagusia da, eta, ondorioz, sionistek eragindako setio-egoera iraunkorrean eta aldizko eraso masiboen pean bizi da
Azpimarratzekoa da 2023ko urrian hasi den azken gerrak muturrera eraman duela berez ere muturrekoa zen egoera hori. Gazako Gobernuaren Prentsa Bulegoaren 2023ko abenduaren 2ko datuen arabera, azken sarraski-gerraren 57. egunean, ondoko giza kalteak zenbatu zituzten jada: 40.650 zauritu, 7.500 desagertu eta 15.207 hildako baino gehiago. Hildakoen artean, sionistek ondokoak erail zituzten: 75 kazetari, babes zibileko 26 langile, 280 mediku eta 6.387 haur. Azken horiei dagokienez, Gazako umeen eguneko erailketa kopurua Auschwitzen baino altuagoa izaten ari da azken gerra honetan: naziek eguneko 127 haur inguru hil zituzten kontzentrazio-esparruetan, eta Israelgo Estatua, batez beste, eguneko 178 haur akabatzen ari da Gazan [12]. Su-eten labur bat tarteko, sarraskiak aurrera jarraitzen du.
Kalte materialetan, hurrengo txikizioa zenbatetsi zuten sionisten erasoko 57. egunean: 240.000 etxebizitza partzialki kaltetuta zeuden, beste 50.000 osorik suntsituta, 20 ospitale eta 110 osasun-zentro txiki suntsituta, 56 anbulantzia zuzenean erasotuta, 267 eskola kaltetuta eta 67 zerbitzuz kanpo, gobernuaren 103 eraikin kaltetuta, 181 meskita kaltetuta eta hiru eliza kaltetuta. Are gehiago, Gazako etxebizitzen %60 kaltetuta edo suntsituta zeuden egun horretarako.
Okupatzaileek azken gerraren aurreko hamabost urteetan erail dituzten 6.400 palestinarretatik %84 Gazako Zerrendakoak ziren, NBEren datuen arabera. Eta kopuru horretatik, erdia baino gehiago zibilak ziren, tartean ehunka haur eta adineko. Indarren korrelazioan dagoen arrakala erraldoia are lazgarriagoa da 2008tik izan diren zaurituen kopuruari erreparatuz gero: 158.000 kaltetuetatik 152.000 baino gehiago palestinarrak dira. Denbora-tartea are gehiago estutzen badugu, NBEk dio 2008 eta 2021 artean, 5.739 palestinar hil eta 121.438 zauritu zituztela. Hildako sionistak 251 baino ez ziren izan.
KANPORAKETA ETA DIASPORA
Israelgo Estatuaren espantsionismoak eta sarraskiak ez dute heriotza bakarrik eragin, erbestea ere eragin dute. Rashid Khalidi palestinar historialariaren arabera, 1948an Israelgo Estatua ezarri zuten lurraldeko biztanle arabiarren %80k beren sorterria utzi behar izan zuten eta beren lurrak zein jabetzak galdu zituzten. “Herrialdean bizi ziren 1,3 milioi palestinarretatik, gutxienez 720.000 errefuxiatu bihurtu ziren”, azpimarratzen du Khalidik. Garbiketa etniko horri esker, Britainiar Agintaldiko Palestinako lurraldearen %78ren kontrola eskuratu zuten israeldarrek 1948an, eta bertan geratu ahal izan ziren 160.000 arabiar palestinarrak gobernatzera igaro ziren, okupazio-gerra aurreko biztanleria arabiarraren bosten bat baino ez [13]. Horrez gain, gogoan izan behar da 1948ko Nakba gerra kolonialaren faserik odoltsuena izan dela 2023ko sarraski-gerra hasi arte: 15.000 palestinar inguru hilda eman zioten hasiera Israelgo Estatuari.
Kanporaketa-dinamika historiko horren ondorioz, kalkulatzen da munduko palestinarren erdiak Palestina historikotik kanpo bizi direla
Kanporaketa-dinamika historiko horren ondorioz, kalkulatzen da munduko palestinarren erdiak Palestina historikotik kanpo bizi direla [14]. 14 milioi palestinar inguru bizi dira gaur egun munduan, Palestinako Estatistika Bulego Nagusiaren 2021. urteko datuen arabera. Hala ere, horietatik 7 milioi baino ez dira bizi palestinar lurretan: 3,2 milioi Zisjordanian, 2,1 milioi Gazan eta 1,7 milioi Israelgo Estatuan (1948ko palestinar lurraldeak). Gainontzeko 7 milioietatik, inguruko herrialde arabiarretan bizi dira 6,3 milioi lagun, eta beste 750.000 inguru munduko beste herrialdeetan sakabanatuta. Ekialde Hurbilean dauden Palestinako Errefuxiatuentzako Nazio Batuen Agentziaren (UNRWA) arabera, Libanon, Jordanian, Egipton eta Sirian kontzentratzen dira Ekialde Hurbileko errefuxiatu palestinar gehienak: 250.0000-500.000 artean Libanon, 2,3 milioi Jordanian, 438.000 Sirian eta 70.000-134.000 artean Egipton. Jordaniako kasuan, bertako biztanleriaren erdia jatorri palestinarrekoak direla uste da. Libanoko palestinarren %80 pobreziaren atalase nazionalaren azpitik bizi zirela esaten zuen UNRWAk 2021ean, eta Sirian, berriz, %82 “erabateko pobrezian” bizi zirela [15].
PALESTINA, KOLONIZAZIOAREN AURRETIK ETA ONDOREN
1948ko Palestinaren osaketa soziologikoa egungoarekiko oso bestelakoa zen, eta zer esanik ez 1948 aurrekoa. Hemen errealitate horren argazki orokor bat osatzen saiatuko gara, datu apur batzuekin. Nabil Mahmud al-Sahly Palestinako Estatistika Bulegoko ikerlariak XX. mende hasierako britainiar estatistikak dakartza gogora [16]: 1919an Palestinako populazio osoa 700.000 biztanlekoa zen, eta 1921ean 762.000 biztanle izatera iritsi zen; horietatik %76,9 musulmanak ziren, %10,6 juduak, %11,6 kristauak eta %0,9 beste konfesio batzuetakoak. Gainera, azpimarratzekoa da orduko judu gehienak arabiarrak ere bazirela. Palestinako biztanleriak hazten jarraitu zuen, eta 1931n 1.035.800 biztanle izatera iritsi zen. Horietatik 619.438 musulmanak ziren ( %59,8), 174.000 juduak ( %16,9), 91.400 kristauak ( %8,8) eta 10.100 inguru, %1 gutxi gorabehera, beste konfesio batzuetakoak.
1919an Palestinako populazio osoa 700.000 biztanlekoa zen, eta 1921ean 762.000 biztanle izatera iritsi zen; horietatik %76,9 musulmanak ziren, %10,6 juduak, %11,6 kristauak eta %0,9 beste konfesio batzuetakoak
Urte gutxiren buruan, al-Sahlyk azpimarratzen duenez, juduak “gutxiengo konfesionala” izatetik garrantzia demografikoa edukitzera pasatu ziren: 1922an 84.000 inguru ziren, eta 1948an 650.000. Britainiarrek prozesu horretan lagundu zietela dio al-Sahlyk, 1922 eta 1948 urteen artean biztanleria judua %11tik %31ra handitzen, hain zuzen. Epe berean, 566.000 biztanle irabazi zituen Palestinak, eta hazkunde horren baitan kolono juduen etorreraren zati proportzionala 400.000 ingurukoa izan zela kalkulatzen da. Halaber, Palestinak 1922an 757.000 biztanle zituen; 1948an, aldiz, 2.100.000 inguru, eta horien artean 1.450.000 ziren arabiarrak. 1897 eta 1948 artean nazionalismo sionistak bere helburu nagusietako bat bete zuela ondorioztatzen du al-Sahlyk: mundu osoko 650.000 judu Palestinara eraman zituzten eta 1.800 kilometro karratu okupatzea lortu zuten (Palestinaren %6,6). Horren ondoren, behin Mendebaldeko burgesia monopolistak argi berdea ematean, Nakbari ekin zioten, aurretik zituzten asmoak maila handian gauzatzeko. 75 urte beranduago, 2023ko irailean, Israelgo Estatuko biztanleen %21 baino ez ziren arabiarrak eta %73, berriz, “juduak” [17]. Beraz, argi dago sionistek Palestinan mende batean zehar garbiketa etniko bat prestatu eta gauzatu dutela judaismoaren izenean, eta horren biktima nagusiak arabiar musulmanak izan diren arren, kristauak eta beste talde batzuk ere nabarmen murriztu dituztela. Beraz, bada arrazoirik Palestinan gertatu dena “gatazka erlijioso bat” ez dela pentsatzeko, are gehiago kontuan hartuta 2014an, Israelgo Estatuko “juduen” artean, %63 “sekularrak edo ez-erlijioso tradizionalistak” zirela [18].
BI ESTATUEN IRTENBIDEAREN BIDERAEZINTASUNA
Prozesu kolonialaren nondik norakoen errepasoa eginda, amaitzeko, azalduko dugu zergatik den sionistentzat pentsaezina Palestinako Estatu baten existentzia edota palestinarrekin elkarbizitza bera. Hasieran aipatu ditugun faktore ideologikoez gain, horrek baditu zenbait arrazoi demografiko, geopolitiko, ekonomiko eta militar.
Palestinarrak mehatxu bat dira Israelen existentziarentzat, estatu zein kontzeptu gisa. Lehenik eta behin, arabiarrak Palestinako biztanleria natiboa dira eta haien presentzia hutsak zalantzan jartzen du europar jatorriko judu kolono zuriek milaka urteko kondaira sasi-justifikatzaile bibliko baten aitzakiapean han bizitzeko duten zilegitasuna. Bigarrenik, palestinarrak lehergailu demografiko eta sozial bat direnez, sionistek ezin dute onartu haiekin batera estatu bakarrean bizitzerik: palestinarren jaiotze-tasa altuekin, urte gutxiren buruan demografikoki gaindituko lituzkete kolonoak. Beraz, estatu judu bat nahi badute, arabiarren gehiengoa kanporatu eta geratzen den kopurua zorrotz kontrolatu behar dute. Gainera, maila kualitatiboan ikusi dugu Palestina nagusiki proletarioa den herri bat dela, historikoki borrokarako grina izugarria erakutsi duena. Erdi-mailako klaseko gizarte israeldarrak, kolono guztiek historikoki pentsatu izan duten bezala, ez du bizi nahi “barbarotzat” eta “terroristatzat” dituen horien ondoan. Are ideia okerragoa iruditzen zaie palestinarrei estatu bat ematea; “estatu barbaro eta terrorista” bat sortzea eta estatu horri “Israelen mugetan” kokatzeko baimena ematea izango litzatekeelako, haien ustez.
Palestinarrak mehatxu bat dira Israelen existentziarentzat, estatu zein kontzeptu gisa. Lehenik eta behin, arabiarrak Palestinako biztanleria natiboa dira eta haien presentzia hutsak zalantzan jartzen du europar jatorriko judu kolono zuriek milaka urteko kondaira sasi-justifikatzaile bibliko baten aitzakiapean han bizitzeko duten zilegitasuna
Horri lotutako arrazoi geopolitikoengatik ere, sionismoak ezin du onartu Palestinako Estaturik aldamenean. Esan bezala, Israelek Ekialde Hurbilaren kontrola bermatzen dio NATOren blokeari. Palestinako Estatu bat bere ondoan ezartzeak kontrol hori zailduko lioke, Ekialde Hurbileko sarrera beste arabiar herrialde batek kontrolatuko lukeelako. Gainera, Palestinako Estatu bat sortzeak Mediterraneo kostaldeko hainbat baliabide naturalen kontrola mugatuko lioke Israelgo Estatuari. Libano eta Palestina historikoaren kostaldearen aurrean munduko gas erreserba handienetariko batzuk topatu dituzte azken bi hamarkadetan, Leviatan gas-zelai gisa ezagutzen den esparruan. Palestinako Estatu ofizial batek bere kostalde hurbileko uren gaineko kontrolaren zati bat izango luke nazioarteko legediaren arabera, eta horrek sionistei korapilatu egingo lieke erreserba horien ustiapenaren eta merkataritzaren kontrol guztia izatea.
Arlo militarrean, Israelek ezin du onartu Palestinako Estaturik, ezta hori Zisjordaniak bakarrik osatuko balu ere. Sionistak 1967ko gerra aurreko mugetara erretiratzen badira, nazioarteko erreformismoak eskatzen duen bezala, desabantaila argi batean egongo lirateke Hezbollahr-en aldean –Sirian eta Libanon jarduten du–, baita palestinarren aurrean ere. Batetik, 1948ko lurralde okupatuak artilleria eta misil aurreratuen eraso masibo baten aurrean salduta utziko lituzke. Bestetik, eraso berean, palestinarrei itzulitako Zisjordania perfektua izango litzateke palestinarrek 1948ko lurrak birkonkistatzeko, Tel-Aviv hiritik bertatik Israel bitan banatzeko aukerarekin. Horrek arrisku larrian jarriko luke Israelgo Estatuaren existentzia bera, eta, beraz, Israelek ezin die uko egin Zisjordanian okupatutako lurrei, abantaila taktiko eta estrategikoa ematen baitiote. Israelentzat, ez dago aipatutako agertokiak bezainbeste beldur eragiten dion ezer: ez NBEren ebazpenak, ez zigorrak, ez eta ezein estaturen kritikak ere.
ERREFERENTZIAK
[1] Musto, M (2023). Marx fue un defensor de la liberación del pueblo árabe. JJacobin Revista. Hemen kontsultatua: https://jacobinlat.com/2023/12/04/marx-fue-un-defensor-de-la-liberacion-del-pueblo-arabe/
[2] Adibidez, 1897ko lehen munduko biltzar sionistara gonbidatu zituzten Alemaniako 90 errabino ordezkarietatik 88k biltzarraren aurkako gutun bat sinatu zuten, “protestaren errabinoak” izenpean. Honakoa zioten “Komunitate bereizi bat osatzen dugu, baina soilik gure erlijioari dagokionez. Nazio alemaniarraren parte sentitzen gara, honetan gure fedea garatzen ahalegintzen gara eta gure aberkideekin nazio honi ekarpena egiten saiatzen gara, pareko gisa”. Aipamena hemendik egina: De Lange, N. (2011) El judaísmo, Madril, Akal.
[3] Sionisten eta nazien arteko itunik handiena 1933an sinatu zen, Haavarako akordioan. Bertan, erregimen naziak juduen Palestinako lurretarako emigrazioa aktiboki laguntzeko konpromisoa hartu zuen, sionistek erregimen naziarekin aktiboki kolaboratzearen truke eta beren ondasunak Alemanian utzi edota Palestinara esportazio alemaniar gisa bidaltzen bazituzten. Erlazio horren inguruko informazio gehiago: Brenner, L. (2010). Sionismo y fascismo. El sionismo en la época de los dictadores, Bósforo Libors.
[4] Hemen aipatua: Teveth, S. (1985): Ben-Gurion and the Palestinian Arabs: From Peace to War, Oxford University Press.
[5] Marín, J. L. (2023). La diplomacia de las armas: así es el reparto de la financiación militar extranjera de Estados Unidos - mapas de el orden Mundial - EOM. EOM. Hemen kontsultatua: https://elordenmundial.com/mapas-y-graficos/distribuo-financiacion-militar-extranjera-estados-unidos /
[6] World Bank Open Data. Hemen kontsultatua: https://data.worldbank.org/
[7] García, L. (2023). El servicio militar de Israel: obligatorio para mujeres y hombres y con formaciones de un mes al año para reservistas. Newtral. Hemen kontsultatua: https://www.newtral.es/servicio-militar-israel/20231009/
[8] El Confidencial (2023). Por qué Gaza es solo una batalla y el gran objetivo de Israel está en Cisjordania [Vídeo]. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=X7AbDyNW3vc
[9] Fact Sheet: Movement and access in the West Bank, August 2023 (2023). OCHA. Hemen kontsultatua: https://www.unocha.org/publications/report/occupied-palestinian-territory/fact-sheet-movement-and-access-west-bank-august-2023
[10] Ibídem.
[11] Gedar. Israelek 12.000 Palestinar baino gehiago erail ditu azken 35 urteetan. Gedar: Langile Kazeta. Hemen kontsultatua: https://gedar.eus/aktualitatea/israelek-12000-palestinar-baino-gehiago-erail-ditu-azken-35-urteetan/
[12] Gedar. Gazan, umeen eguneko erailketa kopurua Auschwitzen baino altuagoa izaten ari da. Gedar: Langile Kazeta. Hemen kontsultatua: https://gedar.eus/aktualitatea/gazan-umeen-eguneko-erailketa-kopurua-auschwitzen-baino-altuagoa-izaten-ari-da/
[13] Khalidi, R (2022): Palestina, cien años de colonialismo y resistencia. Madril, Capitan Swing.
[14] Gedar. Munduko Palestinarren erdia diasporan bizi dira. Gedar: Langile Kazeta. Hemen kontsultatua: https://gedar.eus/aktualitatea/munduko-palestinarren-erdia-diasporan-bizi-dira/
[15] Holleis, J. (2023). Palestinos en Oriente Medio: ¿Dónde y cómo viven? dw.com. Hemen kontsultatua: https://www.dw.com/es/palestinos-en-el-medio-oriente-d%C3%B3nde-y-c%C3%B3mo-viven/a-67590172
[16] Nabil Mahmud Al-Sahly: La transformación demográfica Palestina (1948-2005). Hemen kontsultatua: https://www.nodo50.org/csca/agenda05/palestina/al-nakba_16-05-05.html
[17] https://www.cbs.gov.il
[18] Mitchell, T. (2022). Israel’s Religiously divided Society | Pew Research Center. Pew Research Center’s Religion & Public Life Project. Hemen kontsultatua: https://www.pewresearch.org/religion/2016/03/08/israels-religiously-divided-society/
BIBLIOGRAFIA
Khalidi, R (2022): Palestina, cien años de colonialismo y resistencia. Capitan Swing.
Pappé, I (2019): Los diez mitos de Israel. Akal.
Castillo, J (2022): Vista de deconstrucción de la identidad nacional sionista: las raíces ideológicas de la expulsión de los árabes | Revista de Estudios Internacionales Mediterráneos. Hemen kontsultatua: https://revistas.uam.es/reim/article/view/reim2022_32_012/reim2022_32_012
Regadas, L (2020): Palestinako bake kolonizatua. ARTEKA, Gedar: Langile Kazeta. Hemen kontsultatua: https://gedar.eus/es/arteka/palestinako-bake-kolonizatua
e los núcleos poblacionales palestinos de Cisjordania, generar el empobrecimiento de los palestinos y hacer inviable el Estado de Palestina. Por lo tanto, las dos funciones principales del estatus actual de Cisjordania y de la existencia de la AP consisten en contribuir al proceso de ocupación y en hacer de cipayos, respectivamente. El Estado de Israel delega el mantenimiento del control social a la domesticada administración palestina, con tal de que la población no se levante contra la ocupación que se está llevando a cabo. En consecuencia, cada vez tiene menos autoridad y se torna más israelí, pero la Autoridad Palestina aún es efectiva para que Cisjordania no se convierta en una segunda Gaza. No nos dejemos engañar: en el mejor de los casos, aquello que los progres occidentales quieren convertir en “Estado de Palestina” consiste en un pequeño y mutilado territorio del estilo de una reserva india; está muy lejos de ser la Palestina que va desde el río hasta el mar.No nos dejemos engañar: en el mejor de los casos, aquello que los progres occidentales quieren convertir en “Estado de Palestina” consiste en un pequeño y mutilado territorio del estilo de una reserva india; está muy lejos de ser la Palestina que va desde el río hasta el mar
Al-Quds/Jerusalem
Analizaremos la forma concreta que toma la ocupación en Al-Quds o Jerusalem aparte de Cisjordania, pues la colonización toma dinámicas propias en este particular territorio. Al-Quds o Jerusalem es un entorno sagrado para las tres religiones monoteístas: el judaísmo, el cristianismo y el islam. En escasos metros cuadrados, se encuentran frente a frente el Muro de las Lamentaciones (el lugar más sagrado para los judíos), la Explanada de las Mezquitas (el tercer lugar más sagrado para los musulmanes) y la iglesia del Santo Sepulcro (según los cristianos, el lugar donde Jesús resucitó).
Los palestinos quieren que el este de Al-Quds sea la capital del Estado Palestino, y el Estado de Israel desea impedirlo a toda costa. En 1980 los sionistas proclamaron Jerusalem como capital del Estado de Israel, hecho que la ONU declaró “contrario al Derecho Internacional”, algo que tampoco tuvo ninguna consecuencia real para los israelíes. Aunque en los procesos de negociación de Oslo la Organización para la Liberación de Palestina (OLP) renunció a Al-Quds occidental, la reconoció como Jerusalem occidental y aceptó entregársela a los israelíes, los sionistas no aceptaron entregar el este a los palestinos a cambio, y la cuestión quedó pendiente. Los israelíes han construido allí un importante sistema de asentamientos concéntrico, siguiendo la estrategia de división de la zona. Además, el acceso desde Cisjordania está sujeto a un control militar israelí especialmente estricto, y la población palestina de mayoría musulmana tiene muy restringido o medido su acceso. Según la OCHA, en 2022, el 15% de las solicitudes de autorización de pacientes cisjordanos que buscaban atención en el este de Al-Quds o en centros sanitarios del Estado de Israel y el 20% de las solicitudes de permiso para sus acompañantes no fueron aceptadas en la cita programada [10]. En el mismo año, el 93% de los traslados en ambulancia al este de la capital se retrasaron por el procedimiento back-to-back, en el que los pacientes son trasladados de una ambulancia palestina a otra con permiso israelí en puestos de control debido a las restricciones impuestas por las autoridades israelíes. En la misma línea de esta política criminal, los sionistas protagonizan numerosas provocaciones en la Explanada de las Mezquitas y sus inmediaciones, que incluyen intervenciones policiales y ataques contra palestinos y sus símbolos.
Gaza
La Franja de Gaza no es tan valiosa para el Estado de Israel como lo es Cisjordania, y por eso, antes de los sucesos del 7 de octubre de 2023 no tenían especial intención de ocuparla. No obstante, eso no quiere decir que los sionistas dejen en paz a los palestinos de Gaza: al contrario. La Franja de Gaza ha sido una piedra en el zapato sionista en las dos últimas décadas, desde que Hamás se hizo con el poder político local en 2006. Desde entonces, Gaza está fuera del control del Estado de Israel y de los cipayos de la AP y es la principal base de la Resistencia Palestina, por lo que vive en un estado de asedio permanente provocado por los sionistas, junto con los ataques periódicos masivos. Antes de la guerra de exterminio de 2023, la AIDA (Association of International Development Agencies) y la OCHA recopilaron datos espeluznantes sobre este territorio que pueden ayudar a entender por qué Gaza es conocida como “la cárcel al aire libre más grande del mundo”: según dichos datos, había cortes de electricidad de entre 12 y 16 horas, el 80% de los hogares recibía ayuda humanitaria, el 81% de la población estaba en situación de pobreza, el 47% no tenía suficiente comida, el 97% del agua no era potable, la tasa de paro era del 47%, sólo llegaba el 44,4% del cemento que era necesario para la reconstrucción, les bloqueaban el 44% de la ayuda humanitaria, el aeropuerto está destruido desde que Israel lo bombardeó en 2001, también les limitan el acceso a la pesca, etcétera [11].
Gaza está fuera del control del Estado de Israel y de los cipayos de la PA y es la principal base de la Resistencia Palestina, por lo que vive en un estado de asedio permanente provocado por los sionistas, junto con los ataques periódicos masivos
Cabe destacar que la última guerra que estalló en octubre de 2023 ha llevado al extremo esta situación, que ya de por sí era extrema. Según datos de la Oficina de Prensa del Gobierno de Gaza del 2 de diciembre de 2023, el 57º día de la guerra se contabilizaron 40.650 heridos, 7.500 desaparecidos y más de 15.207 muertos. De esos muertos, los sionistas asesinaron a 75 periodistas, 26 trabajadores de protección civil, 280 médicos y 6.387 niños. El número de asesinatos diarios de niños en esta última guerra en Gaza está siendo más alto que en Auschwitz: los nazis mataron aproximadamente a 127 niños por día en campos de concentración y el Estado de Israel está matando a una media de 178 niños por día en Gaza [12]. Tras una breve tregua, la masacre continúa.
Respecto a los daños materiales, en el 57º día del ataque sionista estimaron el siguiente destrozo: 240.000 viviendas estaban parcialmente dañadas, otras 50.000 enteramente destruidas, 20 hospitales y 110 pequeños centros de salud destruidos, 56 ambulancias directamente atacadas, 267 escuelas dañadas y 67 fuera de servicio, 103 edificios gubernamentales dañados, 181 mezquitas dañadas y tres iglesias dañadas. Es más, el 60% de las viviendas en Gaza estaban dañadas o destruidas por esas fechas.
El 84% de los 6.400 palestinos asesinados por los ocupantes en los quince años anteriores a esta última guerra procedía de la Franja de Gaza, según datos de la ONU. Y de esa cifra, más de la mitad eran civiles, incluidos cientos de niños y ancianos. La enorme brecha en la correlación de fuerzas es aún más atroz si se atiende al número de heridos que ha habido desde 2008: más de 152.000 de los 158.000 afectados son palestinos. Si acotamos aún más el margen de tiempo, la ONU dice que, entre 2008 y 2021, 5.739 palestinos murieron y 121.438 resultaron heridos. Los sionistas muertos fueron sólo 251.
EXPULSIÓN Y DIÁSPORA
El expansionismo y la masacre del Estado de Israel no sólo han provocado la muerte, sino también el exilio. Según el historiador palestino Rashid Khalidi, el 80% de la población árabe del territorio donde se estableció el Estado de Israel en 1948 tuvo que abandonar su país y perdió tanto sus tierras como sus propiedades. “De los 1,3 millones de palestinos que vivían en el país, al menos 720.000 se convirtieron en refugiados”, subraya Khalidi. Esta limpieza étnica permitió a los israelíes hacerse con el control del 78% del territorio palestino del Mandato Británico en 1948, donde pasaron a gobernar a 160.000 árabes palestinos que pudieron quedarse, apenas una quinta parte de la población árabe anterior a la guerra de ocupación [13]. Además, hay que recordar que la Nakba de 1948 ha sido también la fase más sangrienta de la guerra colonial hasta el estallido de la guerra en 2023: dieron comienzo al Estado de Israel matando a 15.000 palestinos aproximadamente.
Esta dinámica histórica de expulsión explica que la mitad de los palestinos del mundo vivan fuera de la Palestina histórica [14]. Hoy en día viven en el mundo alrededor de 14 millones de palestinos, según los datos de 2021 de la Oficina Central de Estadística de Palestina. Sin embargo, sólo 7 millones de ellos viven en tierras palestinas: 3,2 millones en Cisjordania, 2,1 millones en Gaza y 1,7 millones en el Estado de Israel (territorios palestinos de 1948). De los otros 7 millones, 6,3 millones de personas viven en los países árabes de alrededor, y otros 750.000 aproximadamente dispersados en otros países del mundo. Según la Agencia de Naciones Unidas para los Refugiados de Palestina en Oriente Próximo (UNRWA), la mayoría de los refugiados palestinos de Oriente Próximo se concentran en el Líbano, Jordania, Egipto y Siria: entre 250.000-500.000 en el Líbano, 2,3 millones en Jordania, 438.000 en Siria y entre 70.000-134.000 en Egipto. En el caso de Jordania, se estima que la mitad de la población autóctona es de origen palestino. En 2021 la UNRWA declaró que el 80% de los palestinos del Líbano vivían por debajo de la tasa nacional de pobreza, y en Siria, en cambio, el 82% vivían en “pobreza total” [15].
Esta dinámica histórica de expulsión explica que la mitad de los palestinos del mundo vivan fuera de la Palestina histórica
PALESTINA, ANTES Y DESPUÉS DE LA COLONIZACIÓN
La composición sociológica de la Palestina de 1948 era muy distinta a la actual, ni qué decir de la anterior a 1948. Aquí trataremos de realizar una fotografía general de aquella realidad mediante algunos datos. Nabil Mahmud al-Sahly, investigador de la Oficina Palestina de Estadística, recuerda las estadísticas británicas de principios del siglo XX [16]: en 1919 toda la población palestina consistía en 700.000 habitantes, y en 1921 llegó a tener 762.000 habitantes, de los cuales el 76,9% eran musulmanes, el 10,6% judíos, el 11,6% cristianos y el 0,9% de otras confesiones. Además, cabe recordar que la mayoría de los judíos de aquel entonces también eran árabes. La población palestina siguió creciendo hasta alcanzar 1.035.800 habitantes en 1931. Entre ellos, 619.438 eran musulmanes (59,8%), 174.000 judíos (16,9%), 91.400 cristianos (8,8%) y unos 10.100, aproximadamente un 1%, pertenecían a otras confesiones.
En 1919 toda la población palestina consistía en 700.000 habitantes, y en 1921 llegó a tener 762.000 habitantes, de los cuales el 76,9% eran musulmanes, el 10,6% judíos, el 11,6% cristianos y el 0,9% de otras confesiones
Como subraya al-Sahly, en pocos años los judíos pasaron de ser una “minoría confesional” a tener una importancia demográfica: en 1922 eran unos 84.000 y en 1948 unos 650.000. Al-Sahly indica que los británicos contribuyeron en este proceso, llevando la población judía del 11% al 31% entre 1922 y 1948. En el mismo periodo, Palestina ganó 566.000 habitantes, y se calcula que bajo ese crecimiento, la parte proporcional a la llegada de colonos judíos rondó los 400.000. Asimismo, si en 1922 Palestina tenía 757.000 habitantes, en 1948 contaba con unos 2.100.000, entre los que 1.450.000 eran árabes. Al-Sahly concluye que entre 1897 y 1948 el nacionalismo sionista cumplió uno de sus principales objetivos: 650.000 judíos de todo el mundo fueron trasladados a Palestina y lograron ocupar 1.800 kilómetros cuadrados (el 6,6% de Palestina). Después de esto, una vez que la burguesía monopolista occidental dio luz verde, emprendieron la Nakba con el objetivo de hacer efectivas a gran escala las aspiraciones que ya tenían previamente. 75 años más tarde, en septiembre de 2023, sólo el 21% de la población del Estado de Israel era árabe y el 73%, en cambio, “judío” [17].
Por lo tanto, queda claro que los sionistas han preparado y realizado en Palestina una limpieza étnica durante un siglo, en nombre del judaísmo, y pese a que las principales víctimas hayan sido los árabes musulmanes, también han reducido de forma relevante el número de cristianos y otros grupos. De ahí que haya razones para pensar que lo sucedido en Palestina no es un “conflicto religioso”, es más, en 2014 el 63% de los “judíos” del Estado de Israel era “secular o no-religioso tradicionalista” [18].
LA INVIABILIDAD DE LA SOLUCIÓN DE LOS DOS ESTADOS
Una vez realizada la caracterización del proceso colonial, para acabar, explicaremos por qué es impensable para los sionistas la existencia de un Estado de Palestina o la propia convivencia con los palestinos. Además de los factores ideológicos que hemos mencionado al principio, también existen razones demográficas, geopolíticas, económicas y militares.
Los palestinos son una amenaza para la existencia de Israel, como estado y como concepto. En primer lugar, los árabes son la población nativa de Palestina, y su sola presencia pone en entredicho la legitimidad para vivir allá de los colonos blancos judíos de origen europeo, legitimidad construida bajo el pretexto de una leyenda bíblica milenaria pseudo-justificadora. En segundo lugar, como los palestinos son una bomba demográfica y social, los sionistas no pueden permitirse convivir con ellos en un solo estado: con las altas tasas de natalidad de los palestinos, superarían demográficamente a los colonos en pocos años. Por tanto, si quieren un estado judío, deben expulsar a la mayoría de los árabes y controlar escrupulosamente a los que quedan. Además, a nivel cualitativo, hemos visto que Palestina es un pueblo mayoritariamente proletario, que ha demostrado históricamente una gran tenacidad de lucha. La sociedad de clase media israelí no quiere vivir junto a aquellos que tiene por “bárbaros” y “terroristas”, como han pensado históricamente todos los colonos. Aún les parece peor la idea de dar un estado a los palestinos; se trataría de crear un “estado bárbaro y terrorista” y permitir a ese estado instalarse “en las fronteras de Israel”, según ellos.
Los palestinos son una amenaza para la existencia de Israel, como estado y como concepto. En primer lugar, los árabes son la población nativa de Palestina, y su sola presencia pone en entredicho la legitimidad para vivir allá de los colonos blancos judíos de origen europeo, legitimidad construida bajo el pretexto de una leyenda bíblica milenaria pseudo-justificadora
Por razones geopolíticas vinculadas también con esto, el sionismo no puede aceptar ningún Estado Palestino a su lado. Como decía, Israel garantiza al bloque de la OTAN el control sobre Oriente Próximo. Establecer un Estado Palestino a su lado complicaría ese control, porque la entrada a Oriente Próximo la controlaría otro país árabe. Además, la creación de un Estado Palestino limitaría al Estado Israelí el control sobre distintos recursos naturales de la costa mediterránea. En las últimas dos décadas han encontrado algunas de las reservas de gas más grandes del mundo frente a la costa del Líbano y de la Palestina histórica, en la zona conocida como el campo de gas Leviatán. Según la legalidad internacional, un Estado Palestino oficial tendría una parte del control sobre las aguas de su costa cercana, y esto dificultaría a los sionistas la explotación de esas reservas y el control total sobre el comercio.
En el ámbito militar, Israel no puede aceptar un Estado Palestino, ni siquiera si éste estuviera conformado sólo por Cisjordania. Si los sionistas se retiran a las fronteras anteriores a la guerra de 1967, como pide el reformismo internacional, se encontraría en clara desventaja frente a Hezbollah, que actúa en Siria y en el Líbano, y también frente a los palestinos. Por un lado, frente a un ataque masivo con artillería y misiles avanzados dejaría vendidos los territorios ocupados de 1948. Por otro lado, en el mismo ataque, la Cisjordania cedida a los palestinos sería perfecta para que reconquistasen las tierras de 1948, con la posibilidad de partir Israel en dos desde la propia ciudad de Tel-Aviv. Esto pondría en grave peligro la propia existencia del Estado de Israel, por tanto, Israel no puede renunciar a las tierras ocupadas de Cisjordania, ya que le otorgan ventajas tácticas y estratégicas. No hay un escenario que genere más pavor a Israel que los mencionados: ni las resoluciones de la ONU, ni las sanciones, ni tampoco las críticas de cualquier estado.
REFERENCIAS
[1] Musto, M. (2023). Marx fue un defensor de la liberación del pueblo árabe. Jacobin Revista. Obtenido de: https://jacobinlat.com/2023/12/04/marx-fue-un-defensor-de-la-liberacion-del-pueblo-arabe/
[2] Por ejemplo, de los 90 rabinos delegados alemanes que fueron invitados al primer congreso sionista del mundo en el 1897, 88 firmaron una carta contra el congreso bajo el nombre de “rabinos de la protesta”. Decían: “Formamos una comunidad separada, pero sólo en lo que se refiere a nuestra religión. Nos sentimos parte de la nación alemana y en ésta nos esforzamos por desarrollar nuestra fe y tratamos de aportar a esta nación junto con nuestros conciudadanos, como iguales”. Citado por: De Lange, N. (2011): El judaísmo, Akal.
[3] El mayor pacto entre sionistas y nazis se firmó en 1933, en el acuerdo de Haavara. El régimen nazi se comprometió a apoyar activamente la emigración a tierras palestinas de los judíos, a cambio de que los sionistas colaboraran activamente con el régimen nazi y dejaran sus bienes en Alemania o los enviaran a Palestina como exportación alemana. Más información sobre esta relación: Brenner, L. (2010): Sionismo y fascismo. El sionismo en la época de los dictadores, Bósforo Libors.
[4] Citado en Teveth, Shabtai (1985): Ben-Gurion and the Palestinian Arabs: From Peace to War, Oxford University Press.
[5] Marín, J. L. (2023). La diplomacia de las armas: así es el reparto de la financiación militar extranjera de Estados Unidos - mapas de el orden Mundial - EOM. El Orden Mundial - EOM. Obtenido de: https://elordenmundial.com/mapas-y-graficos/distribuo-financiacion-militar-extranjera-estados-unidos/
[6] World Bank Open Data. Obtenido de: https://data.worldbank.org/
[7] García, L. (2023). El servicio militar de Israel: obligatorio para mujeres y hombres y con formaciones de un mes al año para reservistas. Newtral. Obtenido de: https://www.newtral.es/servicio-militar-israel/20231009/
[8] El Confidencial. (2023). Por qué Gaza es solo una batalla y el gran objetivo de Israel está en Cisjordania [Vídeo]. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=X7AbDyNW3vc
[9] Fact Sheet: Movement and access in the West Bank, August 2023. (2023). OCHA. Obtenido de: https://www.unocha.org/publications/report/occupied-palestinian-territory/fact-sheet-movement-and-access-west-bank-august-2023
[10] Ibídem.
[11] Gedar. Israelek 12.000 Palestinar baino gehiago erail ditu azken 35 urteetan. Gedar: Langile Kazeta. Obtenido de: https://gedar.eus/aktualitatea/israelek-12000-palestinar-baino-gehiago-erail-ditu-azken-35-urteetan/
[12] Gedar. Gazan, umeen eguneko erailketa kopurua Auschwitzen baino altuagoa izaten ari da. Gedar: Langile Kazeta. Obtenido de: https://gedar.eus/aktualitatea/gazan-umeen-eguneko-erailketa-kopurua-auschwitzen-baino-altuagoa-izaten-ari-da/
[13] Khalidi, R. (2022): Palestina, cien años de colonialismo y resistencia. Capitan Swing.
[14] Gedar. Munduko Palestinarren erdia diasporan bizi dira. Gedar: Langile Kazeta. Obtenido de: https://gedar.eus/aktualitatea/munduko-palestinarren-erdia-diasporan-bizi-dira/
[15] Holleis, J. (2023). Palestinos en Oriente Medio: ¿Dónde y cómo viven? dw.com. Obtenido de: https://www.dw.com/es/palestinos-en-el-medio-oriente-d%C3%B3nde-y-c%C3%B3mo-viven/a-67590172
[16] Nabil Mahmud Al-Sahly: La transformación demográfica Palestina (1948-2005). Obtenido de: https://www.nodo50.org/csca/agenda05/palestina/al-nakba_16-05-05.html
[17] https://www.cbs.gov.il
[18] JMitchell, T. (2022). Israel’s Religiously divided Society | Pew Research Center. Pew Research Center’s Religion & Public Life Project. Obtenido de: https://www.pewresearch.org/religion/2016/03/08/israels-religiously-divided-society/
BIBLIOGRAFÍA
Khalidi, R. (2022): Palestina, cien años de colonialismo y resistencia. Capitan Swing.
Pappé, I. (2019): Los diez mitos de Israel. Akal.
Castillo, J. (2022): Vista de deconstrucción de la identidad nacional sionista: las raíces ideológicas de la expulsión de los árabes | Revista de Estudios Internacionales Mediterráneos. Obtenido de: https://revistas.uam.es/reim/article/view/reim2022_32_012/reim2022_32_012
Regadas, L. (2020): La paz colonizada de Palestina. ARTEKA, Gedar: Langile Kazeta. Obtenido de: https://gedar.eus/es/arteka/palestinako-bake-kolonizatua
etik.
Ez gaitzatela engaina: kasurik onenean, indiar erreserba baten estiloko lurralde labur eta mutilatu hori da Mendebaldeko progreek “Palestinako Estatu” bihurtu nahi dutena; hori oso urrun dago itsasotik ibairainoko Palestina izatetik
Al-Quds/Jerusalem
Okupazioak Al-Qudsen –hala esaten zaio Jerusalemi arabieraz– hartzen duen forma zehatza Zisjordaniatik bereizita aztertuko dugu; izan ere, kolonizazioak dinamika propioak ditu eremu berezi horretan. Al-Quds edo Jerusalem toki sakratua da hiru erlijio monoteistentzat: judaismoarentzat, kristautasunarentzat eta islamarentzat. Kilometro karratu eskasetan, parez pare daude Erosten Harresia (juduen tokirik sakratuena), Meskiten Zelaigunea (musulmanen hirugarren toki sakraturik garrantzitsuena) eta Hilobi Santuaren eliza (ustez Jesus berpiztu zen gunea, kristauen arabera).
Palestinarrek Al-Qudseko ekialdea Palestinako Estatuaren hiriburu izatea nahi dute, eta Israelgo Estatuak kosta ahala kosta galarazi nahi du hori. Sionistek 1980an aldarrikatu zuten Jerusalem Israelgo Estatuaren hiriburu gisa, eta NBEk “Nazioarteko Zuzenbidearen kontrakotzat” jo zuen hori; horrek ere ez zuen, baina, inolako ondorio errealik izan israeldarrentzat. Nahiz eta Osloko negoziazio-prozesuetan Palestina Askatzeko Erakundeak (PAE) Al-Quds mendebaldeari uko egin, Jerusalem mendebalde gisa aitortu eta israeldarrei ematea onartu zuen, sionistek ez zuten ekialdea palestinarrei ematea onartu trukean, eta auzia zintzilik geratu zen. Israeldarrek kokaleku-sistema zentrokide garrantzitsu bat eraiki dute bertan, gunea banatzeko estrategiari jarraikiz. Gainera, Zisjordaniatik bertarako sarbidea bereziki zorrotza den kontrol militar israeldarrari lotuta dago, eta gehiengo musulmana duen biztanleria palestinarrak oso mugatuta zein neurtuta dauka bertarako sarrera. OCHAren arabera, 2022an, Al-Quds ekialdean edo Israelgo Estatuaren osasun-zentroetan arreta bilatzen zuten Zisjordaniako pazienteen baimen-eskaeren %15 eta haien laguntzaileentzako baimen-eskaeren %20 ez ziren onartu programatutako hitzorduetan [10]. Urte berean, hiriburu ekialdera anbulantziaz egindako lekualdatzeen %93 atzeratu egin ziren back-to-back prozeduraren ondorioz; prozedura horretan, pazienteak Palestinako anbulantzia batetik israeldar baimena duen beste anbulantzia batera eramaten dituzte kontrol-postuetan, agintari israeldarrek ezarritako murrizketen ondorioz. Politika kriminal horren ildo beretik, sionistek probokazio ugari egiten dituzte Meskiten Zelaigunean eta bere aldirietan, Poliziaren esku-hartzeak eta palestinarren zein haien ikurren aurkako erasoak barne.
Gaza
Gazako Zerrenda ez da Zisjordania bezain baliotsua Israelgo Estatuarentzat, eta, horregatik, 2023ko urriaren 7ko gertakariak baino lehen ez zuen hura okupatzeko asmo berezirik. Hala ere, horrek ez du esan nahi sionistek bertako palestinarrak bakean uzten dituztenik: alderantziz. Gazako Zerrenda harri bat izaten ari da sionisten zapatan azken bi hamarkadetan, Hamasek bertako botere politikoa eskuratu zuenetik 2006an. Ordutik, Gaza Israelgo Estatuaren eta PANeko zipaioen kontroletik kanpo dago, Palestinako Erresistentziaren base nagusia da, eta, ondorioz, sionistek eragindako setio-egoera iraunkorrean eta aldizko eraso masiboen pean bizi da. 2023ko sarraski-gerraren aurretik, AIDA (Association of International Development Agencies) eta OCHA erakundeek lurralde horri buruzko datu beldurgarriak bildu zituzten, Gazari “munduko eremu irekiko espetxerik handiena” zergatik deitzen zaion ulertzen lagun dezaketenak: datu horien arabera, esaterako, 12 eta 16 ordu arteko elektrizitate-etenak zeuden bertan; etxeen %80k laguntza humanitarioa jasotzen zuten; biztanleriaren %81 pobrezia-egoeran zegoen; %47k ez zuten nahikoa janari; uraren %97 ez zen edangarria; langabezia-tasa %47koa zen; berreraikuntzarako behar zen zementuaren %44,4 baino ez zen iristen; laguntza humanitarioaren %44 blokeatzen zieten; aireportua suntsituta zegoen Israelek 2001ean bonbardatu zuenetik; eta arrantza ere mugatua zegoen [11].
Gaza Israelgo Estatuaren eta PANeko zipaioen kontroletik kanpo dago, Palestinako Erresistentziaren base nagusia da, eta, ondorioz, sionistek eragindako setio-egoera iraunkorrean eta aldizko eraso masiboen pean bizi da
Azpimarratzekoa da 2023ko urrian hasi den azken gerrak muturrera eraman duela berez ere muturrekoa zen egoera hori. Gazako Gobernuaren Prentsa Bulegoaren 2023ko abenduaren 2ko datuen arabera, azken sarraski-gerraren 57. egunean, ondoko giza kalteak zenbatu zituzten jada: 40.650 zauritu, 7.500 desagertu eta 15.207 hildako baino gehiago. Hildakoen artean, sionistek ondokoak erail zituzten: 75 kazetari, babes zibileko 26 langile, 280 mediku eta 6.387 haur. Azken horiei dagokienez, Gazako umeen eguneko erailketa kopurua Auschwitzen baino altuagoa izaten ari da azken gerra honetan: naziek eguneko 127 haur inguru hil zituzten kontzentrazio-esparruetan, eta Israelgo Estatua, batez beste, eguneko 178 haur akabatzen ari da Gazan [12]. Su-eten labur bat tarteko, sarraskiak aurrera jarraitzen du.
Kalte materialetan, hurrengo txikizioa zenbatetsi zuten sionisten erasoko 57. egunean: 240.000 etxebizitza partzialki kaltetuta zeuden, beste 50.000 osorik suntsituta, 20 ospitale eta 110 osasun-zentro txiki suntsituta, 56 anbulantzia zuzenean erasotuta, 267 eskola kaltetuta eta 67 zerbitzuz kanpo, gobernuaren 103 eraikin kaltetuta, 181 meskita kaltetuta eta hiru eliza kaltetuta. Are gehiago, Gazako etxebizitzen %60 kaltetuta edo suntsituta zeuden egun horretarako.
Okupatzaileek azken gerraren aurreko hamabost urteetan erail dituzten 6.400 palestinarretatik %84 Gazako Zerrendakoak ziren, NBEren datuen arabera. Eta kopuru horretatik, erdia baino gehiago zibilak ziren, tartean ehunka haur eta adineko. Indarren korrelazioan dagoen arrakala erraldoia are lazgarriagoa da 2008tik izan diren zaurituen kopuruari erreparatuz gero: 158.000 kaltetuetatik 152.000 baino gehiago palestinarrak dira. Denbora-tartea are gehiago estutzen badugu, NBEk dio 2008 eta 2021 artean, 5.739 palestinar hil eta 121.438 zauritu zituztela. Hildako sionistak 251 baino ez ziren izan.
KANPORAKETA ETA DIASPORA
Israelgo Estatuaren espantsionismoak eta sarraskiak ez dute heriotza bakarrik eragin, erbestea ere eragin dute. Rashid Khalidi palestinar historialariaren arabera, 1948an Israelgo Estatua ezarri zuten lurraldeko biztanle arabiarren %80k beren sorterria utzi behar izan zuten eta beren lurrak zein jabetzak galdu zituzten. “Herrialdean bizi ziren 1,3 milioi palestinarretatik, gutxienez 720.000 errefuxiatu bihurtu ziren”, azpimarratzen du Khalidik. Garbiketa etniko horri esker, Britainiar Agintaldiko Palestinako lurraldearen %78ren kontrola eskuratu zuten israeldarrek 1948an, eta bertan geratu ahal izan ziren 160.000 arabiar palestinarrak gobernatzera igaro ziren, okupazio-gerra aurreko biztanleria arabiarraren bosten bat baino ez [13]. Horrez gain, gogoan izan behar da 1948ko Nakba gerra kolonialaren faserik odoltsuena izan dela 2023ko sarraski-gerra hasi arte: 15.000 palestinar inguru hilda eman zioten hasiera Israelgo Estatuari.
Kanporaketa-dinamika historiko horren ondorioz, kalkulatzen da munduko palestinarren erdiak Palestina historikotik kanpo bizi direla
Kanporaketa-dinamika historiko horren ondorioz, kalkulatzen da munduko palestinarren erdiak Palestina historikotik kanpo bizi direla [14]. 14 milioi palestinar inguru bizi dira gaur egun munduan, Palestinako Estatistika Bulego Nagusiaren 2021. urteko datuen arabera. Hala ere, horietatik 7 milioi baino ez dira bizi palestinar lurretan: 3,2 milioi Zisjordanian, 2,1 milioi Gazan eta 1,7 milioi Israelgo Estatuan (1948ko palestinar lurraldeak). Gainontzeko 7 milioietatik, inguruko herrialde arabiarretan bizi dira 6,3 milioi lagun, eta beste 750.000 inguru munduko beste herrialdeetan sakabanatuta. Ekialde Hurbilean dauden Palestinako Errefuxiatuentzako Nazio Batuen Agentziaren (UNRWA) arabera, Libanon, Jordanian, Egipton eta Sirian kontzentratzen dira Ekialde Hurbileko errefuxiatu palestinar gehienak: 250.0000-500.000 artean Libanon, 2,3 milioi Jordanian, 438.000 Sirian eta 70.000-134.000 artean Egipton. Jordaniako kasuan, bertako biztanleriaren erdia jatorri palestinarrekoak direla uste da. Libanoko palestinarren %80 pobreziaren atalase nazionalaren azpitik bizi zirela esaten zuen UNRWAk 2021ean, eta Sirian, berriz, %82 “erabateko pobrezian” bizi zirela [15].
PALESTINA, KOLONIZAZIOAREN AURRETIK ETA ONDOREN
1948ko Palestinaren osaketa soziologikoa egungoarekiko oso bestelakoa zen, eta zer esanik ez 1948 aurrekoa. Hemen errealitate horren argazki orokor bat osatzen saiatuko gara, datu apur batzuekin. Nabil Mahmud al-Sahly Palestinako Estatistika Bulegoko ikerlariak XX. mende hasierako britainiar estatistikak dakartza gogora [16]: 1919an Palestinako populazio osoa 700.000 biztanlekoa zen, eta 1921ean 762.000 biztanle izatera iritsi zen; horietatik %76,9 musulmanak ziren, %10,6 juduak, %11,6 kristauak eta %0,9 beste konfesio batzuetakoak. Gainera, azpimarratzekoa da orduko judu gehienak arabiarrak ere bazirela. Palestinako biztanleriak hazten jarraitu zuen, eta 1931n 1.035.800 biztanle izatera iritsi zen. Horietatik 619.438 musulmanak ziren ( %59,8), 174.000 juduak ( %16,9), 91.400 kristauak ( %8,8) eta 10.100 inguru, %1 gutxi gorabehera, beste konfesio batzuetakoak.
1919an Palestinako populazio osoa 700.000 biztanlekoa zen, eta 1921ean 762.000 biztanle izatera iritsi zen; horietatik %76,9 musulmanak ziren, %10,6 juduak, %11,6 kristauak eta %0,9 beste konfesio batzuetakoak
Urte gutxiren buruan, al-Sahlyk azpimarratzen duenez, juduak “gutxiengo konfesionala” izatetik garrantzia demografikoa edukitzera pasatu ziren: 1922an 84.000 inguru ziren, eta 1948an 650.000. Britainiarrek prozesu horretan lagundu zietela dio al-Sahlyk, 1922 eta 1948 urteen artean biztanleria judua %11tik %31ra handitzen, hain zuzen. Epe berean, 566.000 biztanle irabazi zituen Palestinak, eta hazkunde horren baitan kolono juduen etorreraren zati proportzionala 400.000 ingurukoa izan zela kalkulatzen da. Halaber, Palestinak 1922an 757.000 biztanle zituen; 1948an, aldiz, 2.100.000 inguru, eta horien artean 1.450.000 ziren arabiarrak. 1897 eta 1948 artean nazionalismo sionistak bere helburu nagusietako bat bete zuela ondorioztatzen du al-Sahlyk: mundu osoko 650.000 judu Palestinara eraman zituzten eta 1.800 kilometro karratu okupatzea lortu zuten (Palestinaren %6,6). Horren ondoren, behin Mendebaldeko burgesia monopolistak argi berdea ematean, Nakbari ekin zioten, aurretik zituzten asmoak maila handian gauzatzeko. 75 urte beranduago, 2023ko irailean, Israelgo Estatuko biztanleen %21 baino ez ziren arabiarrak eta %73, berriz, “juduak” [17]. Beraz, argi dago sionistek Palestinan mende batean zehar garbiketa etniko bat prestatu eta gauzatu dutela judaismoaren izenean, eta horren biktima nagusiak arabiar musulmanak izan diren arren, kristauak eta beste talde batzuk ere nabarmen murriztu dituztela. Beraz, bada arrazoirik Palestinan gertatu dena “gatazka erlijioso bat” ez dela pentsatzeko, are gehiago kontuan hartuta 2014an, Israelgo Estatuko “juduen” artean, %63 “sekularrak edo ez-erlijioso tradizionalistak” zirela [18].
BI ESTATUEN IRTENBIDEAREN BIDERAEZINTASUNA
Prozesu kolonialaren nondik norakoen errepasoa eginda, amaitzeko, azalduko dugu zergatik den sionistentzat pentsaezina Palestinako Estatu baten existentzia edota palestinarrekin elkarbizitza bera. Hasieran aipatu ditugun faktore ideologikoez gain, horrek baditu zenbait arrazoi demografiko, geopolitiko, ekonomiko eta militar.
Palestinarrak mehatxu bat dira Israelen existentziarentzat, estatu zein kontzeptu gisa. Lehenik eta behin, arabiarrak Palestinako biztanleria natiboa dira eta haien presentzia hutsak zalantzan jartzen du europar jatorriko judu kolono zuriek milaka urteko kondaira sasi-justifikatzaile bibliko baten aitzakiapean han bizitzeko duten zilegitasuna. Bigarrenik, palestinarrak lehergailu demografiko eta sozial bat direnez, sionistek ezin dute onartu haiekin batera estatu bakarrean bizitzerik: palestinarren jaiotze-tasa altuekin, urte gutxiren buruan demografikoki gaindituko lituzkete kolonoak. Beraz, estatu judu bat nahi badute, arabiarren gehiengoa kanporatu eta geratzen den kopurua zorrotz kontrolatu behar dute. Gainera, maila kualitatiboan ikusi dugu Palestina nagusiki proletarioa den herri bat dela, historikoki borrokarako grina izugarria erakutsi duena. Erdi-mailako klaseko gizarte israeldarrak, kolono guztiek historikoki pentsatu izan duten bezala, ez du bizi nahi “barbarotzat” eta “terroristatzat” dituen horien ondoan. Are ideia okerragoa iruditzen zaie palestinarrei estatu bat ematea; “estatu barbaro eta terrorista” bat sortzea eta estatu horri “Israelen mugetan” kokatzeko baimena ematea izango litzatekeelako, haien ustez.
Palestinarrak mehatxu bat dira Israelen existentziarentzat, estatu zein kontzeptu gisa. Lehenik eta behin, arabiarrak Palestinako biztanleria natiboa dira eta haien presentzia hutsak zalantzan jartzen du europar jatorriko judu kolono zuriek milaka urteko kondaira sasi-justifikatzaile bibliko baten aitzakiapean han bizitzeko duten zilegitasuna
Horri lotutako arrazoi geopolitikoengatik ere, sionismoak ezin du onartu Palestinako Estaturik aldamenean. Esan bezala, Israelek Ekialde Hurbilaren kontrola bermatzen dio NATOren blokeari. Palestinako Estatu bat bere ondoan ezartzeak kontrol hori zailduko lioke, Ekialde Hurbileko sarrera beste arabiar herrialde batek kontrolatuko lukeelako. Gainera, Palestinako Estatu bat sortzeak Mediterraneo kostaldeko hainbat baliabide naturalen kontrola mugatuko lioke Israelgo Estatuari. Libano eta Palestina historikoaren kostaldearen aurrean munduko gas erreserba handienetariko batzuk topatu dituzte azken bi hamarkadetan, Leviatan gas-zelai gisa ezagutzen den esparruan. Palestinako Estatu ofizial batek bere kostalde hurbileko uren gaineko kontrolaren zati bat izango luke nazioarteko legediaren arabera, eta horrek sionistei korapilatu egingo lieke erreserba horien ustiapenaren eta merkataritzaren kontrol guztia izatea.
Arlo militarrean, Israelek ezin du onartu Palestinako Estaturik, ezta hori Zisjordaniak bakarrik osatuko balu ere. Sionistak 1967ko gerra aurreko mugetara erretiratzen badira, nazioarteko erreformismoak eskatzen duen bezala, desabantaila argi batean egongo lirateke Hezbollahr-en aldean –Sirian eta Libanon jarduten du–, baita palestinarren aurrean ere. Batetik, 1948ko lurralde okupatuak artilleria eta misil aurreratuen eraso masibo baten aurrean salduta utziko lituzke. Bestetik, eraso berean, palestinarrei itzulitako Zisjordania perfektua izango litzateke palestinarrek 1948ko lurrak birkonkistatzeko, Tel-Aviv hiritik bertatik Israel bitan banatzeko aukerarekin. Horrek arrisku larrian jarriko luke Israelgo Estatuaren existentzia bera, eta, beraz, Israelek ezin die uko egin Zisjordanian okupatutako lurrei, abantaila taktiko eta estrategikoa ematen baitiote. Israelentzat, ez dago aipatutako agertokiak bezainbeste beldur eragiten dion ezer: ez NBEren ebazpenak, ez zigorrak, ez eta ezein estaturen kritikak ere.
ERREFERENTZIAK
[1] Musto, M (2023). Marx fue un defensor de la liberación del pueblo árabe. JJacobin Revista. Hemen kontsultatua: https://jacobinlat.com/2023/12/04/marx-fue-un-defensor-de-la-liberacion-del-pueblo-arabe/
[2] Adibidez, 1897ko lehen munduko biltzar sionistara gonbidatu zituzten Alemaniako 90 errabino ordezkarietatik 88k biltzarraren aurkako gutun bat sinatu zuten, “protestaren errabinoak” izenpean. Honakoa zioten “Komunitate bereizi bat osatzen dugu, baina soilik gure erlijioari dagokionez. Nazio alemaniarraren parte sentitzen gara, honetan gure fedea garatzen ahalegintzen gara eta gure aberkideekin nazio honi ekarpena egiten saiatzen gara, pareko gisa”. Aipamena hemendik egina: De Lange, N. (2011) El judaísmo, Madril, Akal.
[3] Sionisten eta nazien arteko itunik handiena 1933an sinatu zen, Haavarako akordioan. Bertan, erregimen naziak juduen Palestinako lurretarako emigrazioa aktiboki laguntzeko konpromisoa hartu zuen, sionistek erregimen naziarekin aktiboki kolaboratzearen truke eta beren ondasunak Alemanian utzi edota Palestinara esportazio alemaniar gisa bidaltzen bazituzten. Erlazio horren inguruko informazio gehiago: Brenner, L. (2010). Sionismo y fascismo. El sionismo en la época de los dictadores, Bósforo Libors.
[4] Hemen aipatua: Teveth, S. (1985): Ben-Gurion and the Palestinian Arabs: From Peace to War, Oxford University Press.
[5] Marín, J. L. (2023). La diplomacia de las armas: así es el reparto de la financiación militar extranjera de Estados Unidos - mapas de el orden Mundial - EOM. EOM. Hemen kontsultatua: https://elordenmundial.com/mapas-y-graficos/distribuo-financiacion-militar-extranjera-estados-unidos /
[6] World Bank Open Data. Hemen kontsultatua: https://data.worldbank.org/
[7] García, L. (2023). El servicio militar de Israel: obligatorio para mujeres y hombres y con formaciones de un mes al año para reservistas. Newtral. Hemen kontsultatua: https://www.newtral.es/servicio-militar-israel/20231009/
[8] El Confidencial (2023). Por qué Gaza es solo una batalla y el gran objetivo de Israel está en Cisjordania [Vídeo]. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=X7AbDyNW3vc
[9] Fact Sheet: Movement and access in the West Bank, August 2023 (2023). OCHA. Hemen kontsultatua: https://www.unocha.org/publications/report/occupied-palestinian-territory/fact-sheet-movement-and-access-west-bank-august-2023
[10] Ibídem.
[11] Gedar. Israelek 12.000 Palestinar baino gehiago erail ditu azken 35 urteetan. Gedar: Langile Kazeta. Hemen kontsultatua: https://gedar.eus/aktualitatea/israelek-12000-palestinar-baino-gehiago-erail-ditu-azken-35-urteetan/
[12] Gedar. Gazan, umeen eguneko erailketa kopurua Auschwitzen baino altuagoa izaten ari da. Gedar: Langile Kazeta. Hemen kontsultatua: https://gedar.eus/aktualitatea/gazan-umeen-eguneko-erailketa-kopurua-auschwitzen-baino-altuagoa-izaten-ari-da/
[13] Khalidi, R (2022): Palestina, cien años de colonialismo y resistencia. Madril, Capitan Swing.
[14] Gedar. Munduko Palestinarren erdia diasporan bizi dira. Gedar: Langile Kazeta. Hemen kontsultatua: https://gedar.eus/aktualitatea/munduko-palestinarren-erdia-diasporan-bizi-dira/
[15] Holleis, J. (2023). Palestinos en Oriente Medio: ¿Dónde y cómo viven? dw.com. Hemen kontsultatua: https://www.dw.com/es/palestinos-en-el-medio-oriente-d%C3%B3nde-y-c%C3%B3mo-viven/a-67590172
[16] Nabil Mahmud Al-Sahly: La transformación demográfica Palestina (1948-2005). Hemen kontsultatua: https://www.nodo50.org/csca/agenda05/palestina/al-nakba_16-05-05.html
[17] https://www.cbs.gov.il
[18] Mitchell, T. (2022). Israel’s Religiously divided Society | Pew Research Center. Pew Research Center’s Religion & Public Life Project. Hemen kontsultatua: https://www.pewresearch.org/religion/2016/03/08/israels-religiously-divided-society/
BIBLIOGRAFIA
Khalidi, R (2022): Palestina, cien años de colonialismo y resistencia. Capitan Swing.
Pappé, I (2019): Los diez mitos de Israel. Akal.
Castillo, J (2022): Vista de deconstrucción de la identidad nacional sionista: las raíces ideológicas de la expulsión de los árabes | Revista de Estudios Internacionales Mediterráneos. Hemen kontsultatua: https://revistas.uam.es/reim/article/view/reim2022_32_012/reim2022_32_012
Regadas, L (2020): Palestinako bake kolonizatua. ARTEKA, Gedar: Langile Kazeta. Hemen kontsultatua: https://gedar.eus/es/arteka/palestinako-bake-kolonizatua